Człowieczeństwo szpadlem mierzone

Z Timothym Snyderem rozmawia Krzysztof Masłoń

Rz: W zakończeniu swojej książki, rozważając niesłychanie ważny dla Polaków temat ludobójstwa, stwierdza pan, że aczkolwiek każde z opisanych w „Skrwawionych ziemiach" tragicznych wydarzeń z lat 30. i 40. zeszłego wieku było aktem ludobójstwa, sam używa pan innego terminu: „masowe zabijanie", a to ze względu na narosłe kontrowersje wokół „ludobójstwa", powodujące, że upieranie się przy tym ostatnim terminie „nie doprowadziłoby nas daleko". Z całym dla pana szacunkiem: jest to deprecjacja rzezi Ormian dokonanej przez Turków czy sowieckiej zbrodni na polskich oficerach w Katyniu...

Timothy Snyder: Jest, proszę pana, odwrotnie. Właśnie posługując się terminem „ludobójstwo", wpadamy w pułapkę, w której jako historycy, zamiast opowiadać o tym, co się wydarzyło, musimy wyrokować, co było ludobójstwem, a co nie. To jest ślepy zaułek. Dla bardzo wielu ludzi termin ten jest i winien być zarezerwowany dla Holokaustu. To pogląd zrozumiały, ale prawnie rzecz biorąc – błędny. Według konwencji z 1948 r. termin jest bardzo szeroki. Nie wdając się w szczegóły, powiem tylko, że w pewnych okolicznościach, gdyby np. polskojęzyczni uczniowie zostali zmuszeni do tego, by uczyć się w języku niemieckim, można by to też podciągnąć pod ludobójstwo. Więc jak się argumentuje, czy dane wydarzenie było ludobójstwem czy...