Syberyjska Arka Noego

źródło: Le Courier de Russiec/Mat. Pras.

Guzel Jachina urodziła się w 1977 r. w Kazaniu. „Zulejka otwiera oczy” to jej literacki debiut.

źródło: Rzeczpospolita

Guzel Jachina, „Zulejka otwiera oczy”, przeł. Henryk Chłystowski, Noir Sur Blanc, Warszawa, 2017

Ta powieść, bardzo popularna w Rosji, ale już i na świecie. Ukazuje stalinizm oczami kobiety.

Akcja rozpoczyna się w 1930 r. w Tatarstanie przemianowanym na kolejną republikę radziecką. Największe miasto w obwodzie to Kazań, zamieszkane przez licznych muzułmańskich Tatarów, których Sowieci tępili nie mniej niż prawosławie. Od 1918 r. życie tu stanowiło ciąg rekwizycji i represji, zamieniając los przymierających głodem chłopów w koszmar.

Murtaza, mąż tytułowej Zulejki, jest jednym z nich. W napadzie desperackiego szału zabija swą ostatnią krowę. Nie chce oddać jej żywcem rekwizytorom. Potem rzuci się na nich z siekierą, a 30-letni Ignatow, janczar bolszewizmu, zastrzeli go. Zulejka trafia do więzienia, a potem jako żona kułaka zostaje przesiedlona nad syberyjską rzekę Angarę.

Wydawałoby się, że historia niedoli tatarskiej chłopki to opowieść dla etnografów i wielbicieli narracji łagrowo-zsyłkowych, których jest coraz mniej. Tym bardziej w putinowskiej Rosji, która nie kojarzy się z państwem rozliczającym się ze zbrodni przeszłości. Tymczasem „Zulejka otwiera oczy" Guzel Jachiny stała się w Rosji jedną z głośniejszych powieści ostatnich lat. Od premiery w 2015...