Traktat „O poprawie Rzeczypospolitej"

źródło: Wikipedia

≥Andrzej Frycz Modrzewski sportretowany przez Jana Matejkę (fragment obrazu „Unia lubelska”)

źródło: POLONA

≥Strona tytułowa „O poprawie Rzeczypospolitej” (polski przekład z 1577 r.). Andrzej Frycz Modrzewski napisał swój traktat po łacinie i po raz pierwszy opublikował w 1551 r. w Krakowie

Wybitni Polacy | Andrzej Frycz Modrzewski był jednym z najważniejszych myślicieli doby renesansu. Jego najsłynniejsze dzieło czytano i komentowano w całej Europie. Niestety, najmniej uważnie w ojczyźnie autora.

W 1869 r. Jan Matejko ukończył obraz, na którym przedstawił moment zawarcia unii lubelskiej. Na sporych rozmiarów płótnie ożyli bohaterowie tamtych wydarzeń. Wśród nich z łatwością dostrzeżemy charakterystyczną postać stojącą po prawej stronie malarskiego kadru, odzianą w jednolicie czarny strój, z długą siwą brodą, o przenikliwym i nieco surowym spojrzeniu. Tak krakowski mistrz wyobrażał sobie Andrzeja Frycza Modrzewskiego, wybitnego myśliciela, byłego sekretarza królewskiego, którego twórczość mocno inspirowała ówczesnych inicjatorów reform ustrojowych.

Czy Modrzewski rzeczywiście przebywał wtedy w Lublinie? Pewności nie ma, ale jeśli tak, to musiał uprzednio pokonać szereg trudności, ponieważ w tamtym okresie był już otwarcie prześladowany za swoje poglądy przez Kościół katolicki, jego dzieła trafiły do spisu ksiąg zakazanych, a przed poważniejszymi represjami chronił go jedynie list żelazny od Zygmunta Augusta. Obecność Modrzewskiego na obrazie Matejki ma wymiar symboliczny – ów autor głośnych prac publicystycznych, w których m.in. występował w obronie chłopów, wprowadza do sali pełnej dostojnych gości ubogo ubranego kmiecia. To oczywiście artystyczna fikcja, która jednak dobrze oddaje postępowość poglądów Modrzewskiego – wiele z nich zostało...