Koniec Kresów

źródło: Ośrodek Karta

≥Okolice Mejszagoły, powiat wileńsko-trocki, 11 lipca 1944. Żołnierze oddziału partyzanckiego Okręgu Wileńskiego AK. W pierwszym rzędzie siedzą dwaj oficerowie łącznikowi z III Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej (trzeci i piąty z lewej).

20 listopada 1943 | Dowódca AK rozkazuje: wobec nadchodzącej Armii Czerwonej wystąpić 
w roli gospodarza. Sowieci uprzedzają taki plan własną partyzantką.

Porażki militarne III Rzeszy na Wschodzie nie zmieniają celów okupacji ziem kresowych II RP. Obok polityki eksploatacji i eksterminacji, potęgowane są przez Niemców konflikty żyjących tu narodów. Przeciw Polakom występują i Ukraińcy (czyszczący z obcych „swoje" ziemie), i Litwini (realizujący wprost niemieckie rozkazy). Apogeum mordów ukraińskich na Wołyniu – w lipcu 1943 – uruchamia polski exodus z Kresów Wschodnich.

Zanim dowództwo AK ogłosi antyniemiecką akcję „Burza" na obszarze objętym przez idący ze wschodu front, władze sowieckie instalują tu uzbrojone oddziały partyzanckie. Mają przygotować sporne ziemie na wcielenie ich „na zawsze" do Związku Sowieckiego. Docelowa aneksja przedwojennego terytorium RP, okupowanego już w latach 1939–41, traktowana jest przez Kreml jako zachodnie przedmurze.

Pantelejmon Ponomarienko (naczelnik sowieckiego Centralnego Sztabu Ruchu Partyzanckiego) w memorandum O zachowaniu się Polaków i niektórych naszych zadaniach

1. Wykorzystać antyniemieckie nastroje ludności polskiej na terenie Polski i rozwinąć tam wojnę partyzancką.

2. Wysłać na wiosnę 80–90 starannie przygotowanych i przeszkolonych agentów, którzy władają biegle językiem polskim i posiadają kontakty wśród ludności polskiej [...]. Mamy odpowiednich ludzi wśród członków Komunistycznej Partii Polski,...