Powrót Pomorza i Kujaw do Polski na tle walk o granice II Rzeczypospolitej

źródło: nac

Zaślubiny Polski z morzem. Puck, 10 lutego 1920 r.

źródło: POLONA

Odezwa gen. Hallera do mieszkańców Pomorza

źródło: NAC

Generał Józef Haller (1873–1960)

Dzień 11 listopada 1918 r. stał się symboliczną datą odzyskania przez Polskę niepodległości po latach zaborów. Wówczas jednak tylko część ziem polskich weszła w skład odrodzonej Rzeczypospolitej, a walka Polaków o granice trwała do 1921 r.

Kujawy Wschodnie i ziemia dobrzyńska odzyskały niepodległość w listopadzie 1918 r. (latem 1920 r., podczas wojny polsko-bolszewickiej, ziemie te na krótko zostały zajęte przez wojska bolszewickie), jednak część ziem Pomorza i Kujaw jeszcze przez ponad rok pozostawała poza granicami państwa. Po wybuchu powstania wielkopolskiego (przełom lat 1918 i 1919) powstańcy opanowali nie tylko Wielkopolskę, ale także Pałuki (Szubin, Kcynia, Żnin) oraz część Kujaw Zachodnich (Inowrocław, Kruszwica, Strzelno). Pomorze Gdańskie i większa część Kujaw Zachodnich, w tym Bydgoszcz, powróciły do Polski na mocy postanowień traktatu wersalskiego. Przejęcie tych ziem nastąpiło w styczniu i lutym 1920 r. Polska otrzymała 147-kilometrowy pas morskiego wybrzeża ograniczony na wschodzie Wolnym Miastem Gdańsk, a na zachodzie ujściem rzeki Piaśnica. W wyniku plebiscytu przeprowadzonego w Prusach Wschodnich (na Warmii, Mazurach i Powiślu) w lipcu 1920 r. do Polski powróciła niewielka część Powiśla nazywana Małą Polską (Janowo, Nowe Lignowy, Bursztych, Pólko Małe, Kramrowo). Ostateczny kształt granic północnych II Rzeczypospolitej został ustalony w 1924 r. po zakończeniu prac Międzynarodowej Komisji Granicznej. W II RP ziemie Kujaw i Pomorza znalazły się w granicach trzech województw:

> warszawskiego (Kujawy Wschodnie i ziemia dobrzyńska),

> poznańskiego (Kujawy Zachodnie, część Krajny,...