Konstytucjonalizm stary jak cywilizacja

Przyjęło się uważać, że uchwalona 17 września 1787 r. amerykańska ustawa zasadnicza była pierwszą w dziejach konstytucją państwową – spisanym w jednolity sposób zbiorem podstawowych praw ustrojowych całego kraju. Czy rzeczywiście ten dokument jest pierwszym takim aktem prawnym w historii?

Sprawa jest dyskusyjna, ponieważ już pierwsze wspólnoty rolnicze powstałe na żyznych rozlewiskach Tygrysu i Eufratu tworzyły podstawowe zbiory zasad regulujących prawa i obowiązki poszczególnych grup. 31 wieków przed Chrystusem poszczególne klany wchodzące w skład federacji sumeryjskich miast miały wyraźnie opracowany podział ról społecznych i przejrzystą strukturę władzy.

Prapoczątki mezopotamskie

Wynalazek pisma obrazkowego utrwalanego rylcem na glinianych tabliczkach pozwalał nie tylko na inwentaryzację dóbr ruchomych, nieruchomości i towarów, co bardzo przyczyniło się do rozwoju handlu, ale przede wszystkim na kodyfikację praw. Regulacje wymusiły powstanie sądów arbitrażowych, wzrost znaczenia władzy sądowniczej oraz centralizację władzy monarszej. Późniejsze odwoływanie się do woli sił nadprzyrodzonych przy namaszczaniu władcy było efektem powolnej erozji pierwotnych układów spajających początki ustrojowe Mezopotamii. Prawa, które dzisiaj nazwalibyśmy konstytucyjnymi, mają zatem ponad pięć tysięcy lat.

Bez wątpienia największy wpływ na przeobrażanie państwa z organizacji wspólnotowej w monarchię teokratyczną miała religia. Wraz z zakończeniem okresu starosumeryjskiego, około 2700 lat przed Chrystusem, do władzy zaczęli dochodzić najwyżsi kapłani. Spisana pod koniec III...