Prokurator to nie śledczy, czyli skąd się wzięła prokuratura

Polski wymiar sprawiedliwości nie został zbudowany na wzorcach rosyjskich (choć długo pod ich wpływem pozostawał), ale czerpie z łacińskiej kultury prawnej.

Nie wiadomo, kto i kiedy po raz pierwszy nazwał prokuratora śledczym, ale we współczesnej polszczyźnie słowo to zrobiło zawrotną karierę. Żaden słownik języka polskiego ani żadna polska ustawa nie nazywa prokuratorów śledczymi, ale w mediach tak się właśnie o nich mówi i pisze (by zacytować choćby „Rzeczpospolitą”: „Śledczy chcą surowszej kary dla skazanych za szpiegostwo na rzecz Rosji”). Co więcej, słowo „śledczy” bywa używane w dokumentach państwowych, a próby zwalczania tego zjawiska straciły sens, odkąd najwyżsi rangą prokuratorzy sami tak zaczęli publicznie nazywać swoich kolegów. Sprawa wydaje się więc przegrana: dla przeciętnego Polaka i dla przeciętnego prawnika prokurator to po prostu śledczy. Czy jednak słusznie? I dlaczego prokuratorzy nie lubią, gdy tak się ich nazywa?

Słowo „śledczy” to najprawdopodobniej spolszczenie rosyjskiego rzeczownika следователь (czytaj: sliedowatiel), który prawnicy starszego i średniego pokolenia zapamiętali z obowiązkowego niegdyś lektoratu języka rosyjskiego. Szkopuł w tym, że w Rosji i w ZSRR słowo следователь nigdy nie oznaczało prokuratora, ale specyficzny dla rosyjskiej procedury organ postępowania karnego. Funkcjonariusz ten rzeczywiście, jak nazwa wskazuje, prowadzi śledztwo (ros. расследование), a w tym zakresie wykonuje osobiście czynności wymagające wiedzy kryminalistycznej (oględziny, przeszukania itp.). Jednak следователь podlega...