Kryzys w kraju, chmury nad granicami

źródło: EAST NEWS

Dyplomaci niemieccy i sowieccy w Rapallo

źródło: AKG/East News

Uczestnicy konferencji w Locarno. Wśród nich m.in.: Chamberlain (1), Mussolini (2), Stresseman (5), Skrzyński (7), Briand (9)

źródło: NAC

Aleksander Skrzyński, minister spraw zagranicznych (1922 – 1923, 1924 – 1926), premier (1925 – 1926)

źródło: NAC

Rząd Wincentego Witosa (11 maja 1926 r.)

źródło: NAC

Józef Piłsudski z córkami w Sulejówku, w otoczeniu oficerów, w dniu jego imienin. 19 marca 1926 r.

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Żołnierze z oddziałów wiernych Piłsudskiemu na Powiślu

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Dodatek nadzwyczajny „Rzeczpospolitej” z 12 maja 1926 r.

źródło: PAP

Józef Piłsudski i gen Gustaw Orlicz-Dreszer na moście Poniatowskiego, 12 maja 1926 r.

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Pluton karabinów maszynowych wiernego rządowi 30. pułku piechoty u zbiegu ulic Krakowskie Przedmieście i Nowy Zjazd, przy placu Zamkowym, 12 maja 1926 r.

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Wojska marszałka Józefa Piłsudskiego ostrzeliwują okna przed domem Towarzystwa Akcyjnego Bracia Jabłkowscy

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Walki na Marszałkowskiej, koło placu Zbawiciela

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Pierwsze strony gazet z dni majowych

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Żołnierze wojsk Piłsudskiego na Powiślu i koło Dworca Głównego

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Żołnierze wojsk Piłsudskiego na Powiślu i koło Dworca Głównego

źródło: NAC

Marszałek Piłsudski i jego bliscy współpracownicy na warszawskiej ulicy po przewrocie majowym. Pierwszy z lewej płk Bolesław Wieniawa-Długoszowski, drugi z prawej płk Aleksander Prystor

Kilka było przyczyn gwałtownego powrotu do władzy, opisywanego jako zamach stanu. W istocie było to raczej coś na kształt wiosennego przesilenia. Nieudolne i skorumpowane rządy ustąpiły na rzecz niedawnego samotnika z Sulejówka. Prawda, były ofiary, ale było też ogromne parcie społeczne na odrzuceniu układu z lat 1923 – 1926.

Jesienią 1925 roku około 400 000 ludzi pozostawało bez pracy, co stanowiło 1/3 siły roboczej poza rolnictwem. Złotówka, po wspaniałej reformie Władysława Grabskiego, traciła mocno na wartości, a deflacyjna polityka ministra skarbu Juliusza Zdziechowskiego spowodowała zwolnienie 25 000 pracowników Polskich Kolei Państwowych, redukcję zapomóg dla chorych i starych oraz podwyższenie o 10 proc. podatków.

Wprowadzono opłatę pogłówną w wysokości 5 złotych, podniesieniu uległy ceny gazu, elektryczności, ropy naftowej, soli, tytoniu, zapałek i alkoholu. Strajki obejmowały coraz to szersze sektory, protesty uliczne krwawo tłumiono. Prawicowe gabinety nie umiały rozmawiać ze społeczeństwem, a ono spoglądało z nadzieją na skromną willę Marszałka w Sulejówku.

Od dłuższego czasu Piłsudski obserwował zbliżenie Niemiec i Rosji. Oba państwa uważane były za pariasów nowego, wersalskiego układu sił i już w kwietniu 1922 roku, podczas konferencji w Genui, zawarły w pobliskim Rapallo porozumienie o współpracy. Likwidowano wzajemne roszczenia ekonomiczne, nawiązywano stosunki dyplomatyczne i konsularne, zapowiadano współpracę, która między innymi umożliwiła Reichswehrze prowadzenie ćwiczeń w Rosji oraz szkolenia i testowanie zakazanych traktatem wersalskim rodzajów uzbrojenia. Już podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku odzywały się w sztabie Reichswehry...