Orli nos, sarmacki wąs

autor zdjęcia: Wojciech Kryński

źródło: Plus Minus

Ofiara Michała Landego. Głośna w międzywojniu grafika Artura Szyka

źródło: Biblioteka Narodowa

Ortodoks Ber Meisels, postępowy Mathias Rosen: rabini Warszawy

źródło: Biblioteka Narodowa

Rok 1861 był wyjątkową chwilą zbratania polsko-żydowskiego, która już się nie powtórzyła.

Dwa lata wcześniej wybuchła w Warszawie „wojna żydowska", jak określił konflikt Kazimierz Bartoszewicz, autor książki pod takim tytułem. Przelewano w niej atrament i żółć.

Pretekstem do wojny był występ utalentowanych skrzypaczek, sióstr Neruda, Morawianek. Na  koncercie – niemal pustki. „Brakowało mianowicie – relacjonuje Bartoszewicz – plutokracji żydowskiej, która chlubiła się popieraniem muzyki". W tym bowiem czasie – ponoć przypadkowo – w domu bankiera Epsteina odbył się koncert z udziałem wybitnych artystów krajowych i zagranicznych.

Nieobecność Żydów oburzyła Józefa Keniga – do niemuzykalnych Polaków nie miał pretensji. Pustki na sali tłumaczył tak w „Gazecie Warszawskiej", opisując jedną z sióstr: „Brak jej orlego nosa, cery śniadej, czarnych włosów (...) nazwisko jej nie kończy się na berg, blatt, kranc, stern lub podobnie".

Wybuchła burza, ostro odpowiadano Kenigowi i Antoniemu Lesznowskiemu, redaktorowi naczelnemu. Jeden z polemistów pisał: „Korz się przed zaletami żydowskimi (...) U Żydów działalność i bogobojność, u was brak czynności i obłuda". Wzajemne oskarżenia padały z obu stron.

Trzech rabinów i pogrzeb

Artykuł Keniga był przejawem lęku przed Żydami. Polacy bali się, że zostaną zmajoryzowani ekonomicznie we własnym kraju. Obawiali się się, że...