Formalne i nieformalne zmiany konstytucji

autor zdjęcia: Jacek Domiński

źródło: Fotorzepa

Zgromadzenie Narodowe uchwaliło obecną Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej 2 kwietnia 1997 r. Została zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 r. Weszła w życie 17 października 1997 r.

Ustawa zasadnicza w porównaniu ze zwykłą powinna być w szczególny sposób chroniona ze względu na system wartości w niej zawarty, a odnoszący się do ustroju państwa, a także roli jednostki i jej znaczenia w procesach sprawowania władzy – piszą prawnicy.

Tematyka formalnych i nieformalnych zmian konstytucji nie należała do najczęściej podejmowanych w polskiej doktrynie prawniczej. Pewne ożywienie zainteresowania w tym obszarze można zaobserwować począwszy od 2015 r.

Zagadnienie formalnych zmian (nowelizacji) konstytucji obejmuje dwie kwestie:

a) tryb zmiany konstytucji z 1997 r. przewidziany przez konstytucję;

b) dopuszczalne zmiany treści konstytucji. W tym drugim zagadnieniu zawiera się pytanie o granice dopuszczalności nowelizacji treści konstytucji, nawet jeśli nie są one formalnie sformułowane, jak to ma miejsce np. w konstytucji Włoch lub Niemiec.

Poza rozważaniami pozostawiamy zagadnienie uchwalenia nowej konstytucji, które w naszej tradycji konstytucyjnej zawsze rządziło się i rządzi odrębnymi regułami, nieregulowanymi w konstytucji. Wypada jedynie przypomnieć, że uchwalenie konstytucji z 1997 r. nastąpiło w trybie przewidzianym w odrębnej ustawie z 1992 r. Uchwalenie nowej konstytucji wymagałoby naszym zdaniem znowelizowania rozdziału XII konstytucji („Zmiana Konstytucji") i wprowadzenia do jego tekstu postanowienia o trybie przygotowania i uchwalenia (nowej) konstytucji. Nie można przepisów o zmianie konstytucji wykorzystywać do uchwalenia nowej konstytucji.

Mówiąc o zmianie (nowelizacji) konstytucji w demokratycznym państwie prawnym, musimy mieć na uwadze dwie grupy przesłanek, które muszą być...