Sądowa gra w chowanego

Czy wyrok może być nieistniejący czy nieważny?

Izba Karna Sądu Najwyższego 9 marca 2022 r. po rozpoznaniu sprawy I KZP 8/21 odmówiła podjęcia uchwały o wyjaśnienie zagadnienia prawnego: kiedy wyrok wydany na rozprawie nie został ustnie ogłoszony (art. 418 § 1 k.p.k.), ale tylko uznany za ogłoszony (na podstawie art. 100 § 1a k.p.k.), czy wyrok taki nie wywołuje skutków prawnych jako nieistniejący (sententia non existens)? Czy też wobec tego, że na ogłoszenie wyroku nikt się nie stawił, uchybienie tego rodzaju należy rozpatrywać w kategoriach tzw. względnej przyczyny odwoławczej? Różnica jest bardzo istotna, ponieważ kiedy nie ma wyroku, to nie ma również prawa do apelacji, a jeśliby została wniesiona,to zostanie odrzucona.

Uzasadniając odmowę wydania postanowienia, a tym samym wyjaśnienia zagadnienia prawnego, Sąd Najwyższy przedstawił kilka ciekawych i ważnych spostrzeżeń, wykraczających poza ramy procedury karnej. A zatem mających znaczenie dla postępowania sądowego także w innych niż karne sprawach. Dlatego warto poczynić kilka spostrzeżeń o sensie i znaczeniu sententia non existens, oraz zagrożeniach, jakie wywołuje używanie i nadużywanie terminu „orzeczeń nieistniejących” w praktyce.

Nie da się bowiem nie zauważyć, jak wielką karierę zrobiła w ostatnim czasie pozakodeksowa instytucja non existens. Sięgają po nią np. politycy, unikając (ich zdaniem) skutków niewygodnych dla nich wyroków. Wystarczy bowiem (podobno)...