Kto jest dobrym Polakiem?

autor zdjęcia: Wikimedia Commons

źródło: Rzeczpospolita

Po zajęciu Wielunia przez Niemców władze okupacyjne nakazały rozbiórkę zbombardowanego wcześniej przez Luftwaffe kościoła św. Michała Archanioła

autor zdjęcia: „Przegląd Zachodni”/Wikimedia Commons

źródło: Rzeczpospolita

1 września 1939 r. o godz. 4.40 Luftwaffe rozpoczęło bombardowanie Wielunia. Miasto zostało zniszczone w ok. 70–75 proc., zginęło co najmniej 127 osób (za: IPN, 2004)

autor zdjęcia: archiwum autora

źródło: Rzeczpospolita

Henryk Wendt (1886–1970)

Inspiracją dla powstania niniejszego eseju jest dokument odnaleziony w archiwum Muzeum Ziemi Wieluńskiej. 8 sierpnia 1945 r. Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa w Wieluniu wydał zaświadczenie, w którym stwierdzono, że „pastor Henryk Wendt jest dobrym Polakiem...”.

1 września 1939 r., w pierwszej godzinie wojny, kiedy większość mieszkańców Europy pogrążona była we śnie, Wieluń został starty z powierzchni ziemi. Mieszkańcy – oszalali z przerażenia – próbowali uciec z piekła rozpętanego przez niemieckie bombowce. Był to dzień, który zaważy na losach całego świata. Ale był to też najważniejszy dzień życia pastora Henryka Wilhelma Wendta, jego żony i trójki ich dzieci. To pierwszy z trzech dni życia pastora, o których opowiada niniejszy tekst.

Drugi najważniejszy dzień życia pastora to spotkanie w listopadzie 1939 r. z okupacyjnymi władcami Wielunia. O ile wydarzenia 1 września są zdeterminowane decyzjami wielkich tego świata, na które pastor nie miał żadnego wpływu, o tyle decyzje pastora i konsekwencje dokonanych wyborów podjętych później, zależały wyłącznie od jego woli. To wtedy w listopadzie 1939 r. podczas przesłuchania w wieluńskim gestapo Henryk Wendt podejmuje decyzję, która przekracza zwykłą ludzką miarę pojmowania rzeczywistości. Ma alternatywę. Może dołączyć do „rasy Panów” – Niemców, którzy i tak uważają go za swojego. Może być częścią tej potęgi, która rzuca na kolana całą Europę. Jednak Henryk Wendt – pastor parafii ewangelicko-augsburskiej w Wieluniu – odrzuca propozycję podpisania niemieckiej listy narodowej....