Azerbejdżan: pierwsza świecka republika na muzułmańskim Wschodzie i jej relacje z Polską w latach 1918–1920

autor zdjęcia: Materiały Ambasady Azerbejdżanu

źródło: Rzeczpospolita

Rząd Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu wraz z uczestnikami rautu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych z okazji uznania państwa przez mocarstwa europejskie. Baku, 1920 r.

28 maja 1918 r. dzięki determinacji azerbejdżańskiej elity politycznej, wierzącej we własną odrębność i państwowość, oraz sprzyjającej sytuacji międzynarodowej w końcowej fazie I wojny światowej na politycznej mapie świata – po latach rosyjskiego zaboru i niewoli – pojawiła się Demokratyczna Republika Azerbejdżanu.

Oficjalna nazwa republiki w dokumentach z tamtych czasów to Azərbaycan Cümhuriyyəti (Republika Azerbejdżanu). Współczesna historiografia określa ją mianem Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu. Tłumaczyć to można chęcią podkreślenia demokratycznego i narodowego charakteru pierwszej republiki, co wyraźnie różniło ją od drugiej: Azerbejdżańskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

O powstaniu Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu zadecydowała Rada Narodowa zwołana w Tbilisi na nadzwyczajnym posiedzeniu azerbejdżańskich deputowanych do Sejmu Zakaukaskiego 27 maja 1918 r. Następnego dnia, na pierwszym posiedzeniu Rada Narodowa przyjęła uroczystą deklarację: „Akt o niepodległości Azerbejdżanu”. Zgodnie z Aktem państwo miało demokratyczny i republikański ustrój gwarantujący pełnię praw wszystkim obywatelom, niezależnie od narodowości i płci.

Odzyskanie Baku i organizacja niepodległego państwa

Republice przyszło mierzyć się z destrukcyjnymi czynnikami – siłami Komuny Bakińskiej, rządu bolszewickiego uzurpującego władzę w Baku i podporządkowanego Rosji Sowieckiej. W tym czasie rząd na czele z Fatalim Chanem Chojskim urzędował w Gandży, drugim co do wielkości mieście kraju. Głównym zmartwieniem liderów narodowych w lecie 1918 r. było wyzwolenie stolicy.

Baku było...