Bezreligijność po bolszewicku

źródło: zbiory autora

„Pająk o czterech twarzach: pop, rabin, mułła, ksiądz”. Karykatura z pisma „Bezbożnik”

Osiemdziesiąt lat temu władze ZSRR przystąpiły do zdecydowanej walki z religią w szkołach. Uczniom dawano do rozwiązania zadanie: „Jeżeli 12 cerkwi przeznaczono na klub, trzy na dom kultury, pięć na kluby pionierskie, a łącznie zamknięto 25 cerkwi, to ile z nich przeznaczono na muzea”?

Od pierwszych dni po rewolucji październikowej bolszewicy podjęli ostrą walkę z religią. Komunistyczna ideologia głosiła, że religia jest „burżuazyjnym opium dla mas”, które obietnicą wiecznego szczęścia w niebie odciąga robotników od rewolucyjnej walki i budowy nieba na ziemi. Ważny był jeszcze jeden aspekt.

Już w styczniu 1918 r. Rada Komisarzy Ludowych uchwaliła dekret „O wolności sumienia, stowarzyszeniach kościelnych i religijnych”, który pozbawiał Kościoły i związki wyznaniowe osobowości prawnej, a cały ich majątek przekazywał „w ręce ludu”. Na początku lat 20., mimo silnego, choć bezskutecznego oporu wiernych, komuniści brutalnie rozprawili się z prawosławiem, mordując kilka tysięcy kapłanów, zakonników i zakonnic, a potem ogałacając cerkwie z relikwii, przedmiotów liturgicznych, dzieł sztuki i kosztowności. Prawosławie w Rosji znalazło się na skraju zagłady. Na gruzach Cerkwi komuniści zamierzali stworzyć nowego człowieka. Jednym z najważniejszych katalizatorów tego procesu miała być sowiecka szkoła.

Jeszcze w 1919 r. w programie Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) znalazły się postulaty zmiany dotychczasowego systemu edukacji w „narzędzie komunistycznej przebudowy społeczeństwa”. Ale młoda Republika Rad była wówczas wyniszczona i biedna.Targały nią poważne polityczne, społeczne i narodowościowe problemy. Trudna sytuacja i świadomość własnych...