Krucjata ZOMO

źródło: IPN

W październiku 1963 roku wierni stanęli w obronie salezjańskiej szkoły organistów w Przemyślu. Starcia trwały trzy dni. Zatrzymano 70 osób. Władze zawłaszczyły mienie szkoły i zniszczyły unikatowe archiwum staropolskiej muzyki organowej. Zdjęcie SB

źródło: IPN

W kwietniu 1960 roku doszło w Nowej Hucie do wielogodzinnych starć z ZOMO w obronie krzyża ustawionego na placu, gdzie miał stanąć kościół. Zdjęcie wykonane przez Służbę Bezpieczeństwa

źródło: Archiwum

dr. historii, pracownik Oddziału IPN w Białymstoku oraz Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży. Napisał m.in. „Urząd Bezpieczeństwa w Łomży” (2009)

Złotoria. Pluton ZOMO przełamał opór kobiet, używając gazu łzawiącego i pałek

Odejście od „odwilży" Października '56  pokazał oficjalnie okólnik nr 26 z 4 sierpnia 1958 r. wydany przez Ministerstwo Oświaty. Dotyczył on „przestrzegania zasad świeckości szkoły", do których władze zaliczyły także wieszanie krzyży w salach lekcyjnych, modlitwę przed i po lekcjach, udział uczniów i nauczycieli w nabożeństwach oraz pielgrzymkach.  Metody, za pomocą których ekipa Gomułki starała się wprowadzić w życie owe postanowienia, dobrze ilustruje przykład dawnego województwa białostockiego.

Okólnik nr 26

Jeszcze przed rozpoczęciem roku szkolnego 1958/1959 księża z tego terenu inspirowali wiernych do przeciwstawienia się nowym przepisom dotyczącym świeckości szkoły. W kościołach odczytywany był list episkopatu mówiący o usuwaniu symboli religijnych i pozbawianiu prawa nauczania religii księży – zakonników. W efekcie tego po rozpoczęciu zajęć w wielu powiatach województwa białostockiego władze napotkały różnorodny opór we wprowadzaniu okólnika – od petycji kierowanych do władz administracyjnych (np. inspektoratów oświaty i rad narodowych) i spotkań z ich przedstawicielami przez samowolne wieszanie krzyży po manifestacje i swoiste strajki szkolne.

Warto odnotować, że we wchodzących w skład województwa białostockiego powiatach na tzw. Ziemiach Odzyskanych – Ełk, Gołdap i...