Obroniona reduta

źródło: PAP

Władysław Gomułka i Nikita Chruszczow. Zdjęcie wykonane przez fotoreportera Centralnej Agencji Fotograficznej do końca PRL znajdowało się w zasobie fotografii zakazanych

źródło: Archiwum

s. Małgorzata Krupecka, USJK, szara urszulanka, absolwentka filologii polskiej. Bada problematykę funkcjonowania zakonów żeńskich w PRL. Stała współpracowniczka „Przewodnika Katolickiego”

Na tle innych krajów bloku wschodniego sytuacja Kościoła w Polsce była wyjątkowa

s. Małgorzata Krupecka USJK

Duchowieństwo polskie wyszło z okresu stalinizmu mocno osłabione, lecz obroniło Kościół przed groźbą „upaństwowienia" i nie zerwało więzi ze Stolicą Apostolską. Także mimo gomułkowskiej opresji Kościół polski zachował zdolność do kształtowania rzeczywistości religijnej, społecznej i – last but not least – politycznej.

To, co najważniejsze z punktu widzenia rozprawy z religią, zrobił Józef Stalin. Do jego śmierci w 1953 r. aresztowano ponad 90 proc. duchowieństwa na Białorusi i Ukrainie, połowę na Łotwie, ponad jedną trzecią na Litwie. Na konferencji Kominformu (Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych) w Karlowych Warach w lutym 1949 r. opracowano strategię ujednoliconej, wzmożonej ofensywy antykościelnej w krajach zależnych od ZSRR. Jednym z najważniejszych jej celów było uderzenie w niepokornych hierarchów. Kardynał József Mindszenty, mianowany w 1945 r. prymasem Węgier, niewiele zdążył zdziałać. Trzy lata później został aresztowany, w roku 1949 skazany na dożywotnie więzienie. Porozumienie między rządem a osłabionym episkopatem węgierskim, podpisane w 1950 r., przypieczętowało ubezwłasnowolnienie tamtejszego Kościoła.

Z Kościołem w Czechosłowacji władze w zasadzie także rozprawiły się do 1950 r. Już od kwietnia 1945 r. izolowano tam ważniejszych duchownych (co najmniej jedna piąta księży...