Przełom zaczął się w gminie

autor zdjęcia: Witold Jarosław Szulecki

źródło: Fotorzepa

Kampania przed wyborami w maju 1990 r. Działacze Solidarności rozkleją plakaty z czerwonym słońcem, symbolizującym koniec komunistycznej kontroli nad samorządem

Reforma samorządowa sprzed 30 lat w praktyce zmieniała ustrój polityczny w Polsce. Jak to wszystko się zaczęło? Anna Cieślak-Wróblewska

Przeprowadzenie w państwie zmian o takiej skali jak reforma samorządowa z 1990 roku byłoby dziś niemożliwe – mówił w 2014 r. śp. prof. Jerzy Regulski, współautor tej reformy. – Zmiany narażały interesy wielu środowisk – wyjaśniał.

Trudne początki

Profesor Regulski prace koncepcyjne nad przywróceniem samorządu terytorialnego rozpoczął wraz z zespołem jeszcze w latach 80. W 1981 r. przedstawił opracowanie „Samorząd terytorialny w zreformowanym ustroju gospodarczym PRL". W tym też roku odbył się historyczny I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ Solidarność, a w uchwale programowej znalazł się postulat odbudowy samorządu pracowniczego i terytorialnego. To z kolei zainspirowało środowiska w kilku ośrodkach akademickich do badań nad samorządem.

W przełomowym 1989 r. podstawowe koncepcje reform były już gotowe. I z pewnym oporami, ale jednak, stały się przedmiotem obrad Okrągłego Stoły (przy podstoliku ds. stowarzyszeń i samorządu terytorialnego). Wówczas praktycznie nic nie ustalono, podpisano jedynie protokół rozbieżności. Jednym z punktów spornych był samorząd na szczeblu wojewódzkim. Przedstawiciele władz PRL chciały jego szybkiego powołania w istniejących wówczas 49 województwach. Na to nie chciała się zgodzić strona Solidarności, bo betonowałoby to zarówno fatalny podział terytorialny (49 województw to za dużo),...