Aby umorzyć wzajemne wierzytelności, trzeba oświadczenia

Poprzez potrącenie nie dochodzi do realizacji zobowiązania, gdyż nie jest ono zapłatą ani surogatem zapłaty, tylko wywołuje tożsamy skutek w postaci wygaśnięcia zobowiązania.

Potrącenie w judykaturze określane jest jako prawo (postanowienie SN z 9 sierpnia 2016 r., sygn. akt II CZ 83/16), uprawnienie materialnoprawne (wyrok SN z 9 marca 2016 r., sygn. II CSK 354/15) czy jako czynność materialnoprawna (wyrok SN z 22 stycznia 2015 r., sygn. akt III CNP 7/14).

Potrącenie dokonywane jest przez oświadczenie złożone drugiej stronie i wywołuje skutek w postaci wzajemnego umorzenia się wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c., art. 499 k.c., wyrok SN z 22 stycznia 2015 r., sygn. akt III CNP 7/14).

Oświadczenie o potrąceniu nie wymaga odpowiedniej formy, więc może być złożone kontrahentowi także w odpowiedniej tzw. nocie księgowej i podtrzymywane następnie w toczącym się postępowaniu (wyrok SN z 22 kwietnia 2010 r., sygn. akt V CSK 379/09). W orzecznictwie podniesiono jednak, że wobec doniosłości skutków potrącenia należy wykluczyć możliwość złożenia oświadczenia o potrąceniu w sposób dorozumiany (wyrok SN z 29 października 1999 r., sygn. akt I CKN 170/98). Oświadczenie o potrąceniu stanowi jednostronne oświadczenie woli, dla wywołania skutków którego nie jest wymagane oświadczenie – szczególnie co do zgody – drugiej strony, tj. adresata oświadczenia. Zakres potrącenia wyznacza co do zasady wola osoby składającej oświadczenie (wyrok SN z 30 kwietnia 2019 r., sygn. akt I CSK 245/18).

...