Nieodpłatna pomoc prawna – czas na poważne zmiany

System porad powinien być bardziej elastyczny i innowacyjny, świadcząc usługi niedostępne na rynku i uzupełniając luki w ofercie. Mógłby realizować zarówno wsparcie prawne, jak i interdyscyplinarne, czyli specjalistyczne poradnictwo z innej dziedziny, np. psychologa.

Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła raport z kontroli działalności systemu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i edukacji prawnej (dalej: „system porad”). To już druga tego rodzaju kontrola NIK w ciągu dziewięcioletniej historii systemu – i ponownie wnioski są negatywne.

System, który miał świadczyć obywatelom usługi prawnicze na etapie przedsądowym, jest nieskuteczny i nieefektywny. W 2023 r. udzielił jedynie 509 tys. porad, choć mógłby kilkakrotnie więcej. Są takie punkty porad, w których nie pojawia się nawet jeden klient dziennie. Przekłada się to na wysokie koszty jednej porady, sięgające w przeliczeniu nawet kilkuset złotych, choć jednocześnie kwoty wynagrodzeń usługodawców w przeliczeniu na godzinę pracy są niskie.

Bez zaskoczenia

Autorów niniejszego artykułu zły stan systemu porad zupełnie nie zaskakuje. W 2014 r. byli współautorami raportu przygotowanego zresztą w efekcie wykonania projektu systemowego, zleconego przez ówczesne Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, który przewidywał, że bez wprowadzenia nowoczesnych i proaktywnych metod dostarczania usług system nie będzie efektywny. Wskazywały na to również doświadczenia z funkcjonowania podobnych systemów w innych krajach.

Te ustalenia, podobnie jak głosy pozostałych ekspertów, zostały jednak zlekceważone przez...