Prezes ZUS może przyznać świadczenie w drodze wyjątku

Finansowane z budżetu państwa świadczenie mogą uzyskać osoby niezdolne do pracy z powodów niemożliwych lub obiektywnie trudnych do przezwyciężenia.

Ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, prezes ZUS może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie. Tak wynika z art. 83 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. DzU z 2024 r., poz. 1631 ze zm., dalej: u.e.r.f.u.s.).

Stanowisko SN

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, prawo do świadczenia przewidzianego w art. 83 u.e.r.f.u.s. powstaje z mocy decyzji o jego przyznaniu. Źródłem prawa do renty jest więc decyzja prezesa ZUS, która ma charakter konstytutywny. Świadczenia przyznane w drodze wyjątku mają odrębne źródło finansowania – nie są one finansowane z funduszu ubezpieczeń rentowych, a z budżetu państwa (wyrok SN z 10 października 2006 r., I UK 96/06). Wykładając omawiany przepis, wskazano, że nie tylko określa on właściwość organu podejmującego decyzje o przyznaniu w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie (oraz o odmowie przyznania prawa do tego świadczenia), ale...