Wykrzywiony obraz rosyjskiej transformacji

źródło: Rzeczpospolita

Borys Bieriezowski w okresie apogeum swoich wpływów. Na zdjęciu z Borysem Jelcynem, tuż po mianowaniu na stanowisko sekretarza wykonawczego Wspólnoty Niepodległych Państw, kwiecień 1998 r.

Opowieść o kapitalizmie oligarchicznym w Rosji spisaną przez Paula Klebnikowa trzeba czytać ze sceptycyzmem, choć autor zebrał niepodważalne fakty. Pośrednim dowodem jest jego śmierć: zginął zastrzelony po opublikowaniu listy 100 najbogatszych Rosjan

To książka przede wszystkim o Borysie Bieriezowskim, jednym z największych rosyjskich oligarchów pierwszej dekady rosyjskiej pierestrojki, „ojcu chrzestnym Kremla”, autorze zwycięskich kampanii prezydenckich: Borysa Jelcyna w 1996 roku i Władimira Putina w 2000 roku. Pokazuje zarazem ukryte mechanizmy powstawania w Rosji kapitalizmu oligarchicznego, u którego podstaw leży symbioza wielkiego biznesu i zorganizowanej przestępczości ze skorumpowanymi i nieefektywnymi strukturami władzy państwowej. Przedstawia też historię powstawania niewyobrażalnych fortun, budowanych na przestępczych powiązaniach, politycznych i mafijnych przejęciach majątku, działaniach kryminalnych i na szkodę państwa; wyjawia ten szczególny rodowód potentatów rosyjskiego biznesu i klasy politycznej.

Jednak Paul Klebnikow przedstawia zarazem szczególny obraz rosyjskiej transformacji, w której zorganizowana przestępczość – jak pisze – „stanowiła jądro reżimu jelcynowskiego”. Czy ten obraz jest prawdziwy?

Nieczysta gra KGB

Prawdą jest, że próby przeniesienia na grunt Rosji zachodniego modelu gospodarki rynkowej i politycznej demokracji, struktur i mechanizmów funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, systemu wartości i praw, z europocentrycznej perspektywy nie przyniosły zadowalających rezultatów. Ale wiemy, że gospodarka rynkowa wymaga etosu pracy....