Artysta i patriota

autor zdjęcia: Weronika Orkisz

źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie

Józef Czapski, „Autoportret w lustrze”, 1937 r., Muzuem Narodowe

„Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza" to fascynująca książka amerykańskiego plastyka i pisarza Erica Karpelesa.

„Jeszcze poprzedniego dnia nic o nim nie słyszałem. Następnego – całkowicie mną zawładnął" – wyznaje we wstępie Karpeles i dodaje, że sprawiła to lektura książeczki Czapskiego o Prouście. Zauważa: „Czapski to postać na ogół nieznana czytelnikom i artystom anglojęzycznym", a do rąk tych właśnie czytelników trafiła najpierw książka. Opowiada, że temu arystokratycznemu wnukowi Emeryka Hutten-Czapskiego, uczonego i numizmatyka, oraz Friedricha Thuna, dyplomaty austriackiego, wychowującemu się z sześciorgiem rodzeństwa w Przyłukach niedaleko Mińska – obecnie to Białoruś – „polskie dziedzictwo ojca stało się drogie pod wpływem matki Austriaczki". Choć matka zmarła, gdy Józef miał zaledwie sześć lat, dzieci postanowiły zostać polskimi patriotami, czcząc przywiązanie matki do przybranej ojczyzny.

Emisariusz

Wpływ na dalsze wybory miały wizyty w sąsiednim majątku, gdzie bywał Ignacy Paderewski („wtedy całe Przyłuki jechały 3 godziny powozem na koncert"). Budziła się „wrażliwość artysty przeczuwającego już, że istnieje związek...