Właściwa rola we właściwej sztuce

Rzecznik praw obywatelskich, który umiejętnie wykorzystuje fachową wiedzę prawoznawczą, aktywność społeczną i zręczność medialną, „wystawia piłki” innym organom.

Rzecznik Praw Obywatelskich a proces prawotwórczy – 35 lat działań na rzecz wzmacniania ochrony wolności i praw jednostki” – taka konferencja inauguruje kolejny, jubileuszowy, rok działania RPO. Rzecznik jest „agentem wpływu”; jego własne kompetencje sprawcze – są stosunkowo skromne.

Natomiast umiejętne wykorzystanie fachowej wiedzy prawoznawczej, aktywności społecznej, zręczności medialnej – czyni z niego „wystawiającego piłki” innym organom. Może to czynić – oczywiście – także w procesie prawotwórczym: może proponować, przekonywać, wyrażać stanowisko, konsultować. Może też np. spowodować kontrolę konstytucyjności ustawy. Z jakich pozycji?

Prawotwórstwo jako scena aktywności

Aktywizm interpretacyjny, znajomość standardów orzecznictwa w zakresie ochrony praw człowieka, kierowanie się zasadą in dubio pro liberate – to żywioł rzecznika. Celem jego działań jest upowszechnianie humanistycznej wizji prawa i jego stosowania, wizji skoncentrowanej wokół praw człowieka.

A o praworządności – traktowanej serio i wymaganej przez akty prawa międzynarodowego – obecnie decydują nie tylko przepisy. Tekst to warunek konieczny, lecz nie wystarczający. Abstrakcyjny i potencjalny stan wynikający z przepisów musi być jeszcze urzeczywistniany efektywnie i konkretnie, aby można było mówić o standardzie praworządności.

Na nieznajomości tego faktu polegają...