Archeolodzy kontra poszukiwacze skarbów. Szykuje się kolejne starcie

Dopuszczenie do prowadzenia amatorskich poszukiwań zabytków powinno wiązać się z zapewnieniem procedur, które umożliwią realną kontrolę osób prowadzących poszukiwania i ograniczą do minimum zagrożenia.

W dniu 20 marca 2024 r. do Sejmu wniesiono poselski projekt ustawy o uchyleniu ustawy z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (druk nr 257). Projekt ten miał pierwotnie na celu usunięcie z polskiego systemu prawnego przepisów, których wejście w życie 1 maja 2024 r. może spowodować ogromne straty w dziedzictwie archeologicznym i martyrologicznym o nieodnawialnym charakterze.

W trakcie prac w Sejmie RP zgłoszono jednak i przyjęto poprawkę, zgodnie z którą projekt ten zamiast uchylać kontrowersyjne zmiany w prawie dotyczącym poszukiwań zabytków, przedłuża czas na ich wprowadzenie o rok (z 1 maja 2024 r. na 1 maja 2025 r.). Zaproponowane roczne vacatio legis zgodnie z deklaracjami posłów ma na celu dać czas na poprawienie przepisów i znalezienie kompromisu pomiędzy archeologami i ekspertami zajmującymi się ochroną dziedzictwa kulturowego a środowiskiem poszukiwaczy – amatorów. Tylko czy taki kompromis jest możliwy, a jeżeli tak, to w jakim stopniu?

Mechanizmy kontroli

Należy bowiem pamiętać, że nowelizacja z 13 lipca 2023 r. (ustawa o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, DzU z 2023 r. poz. 1904), której vacatio legis ma być wydłużone, została...