„Paszporty życia”: dyplomatyczna szansa na przetrwanie Holokaustu

autor zdjęcia: Zofia Brzezińska

źródło: Rzeczpospolita

„Jeden z członków grupy Ładosia, żydowski adwokat, działacz syjonistyczny i poseł na sejm II RP Abraham Silberschein twierdził, że paszporty państw Ameryki Południowej i Środkowej dostarczono co najmniej 10 tysiącom Żydów. Instytut Pileckiego oszacował, że spośród nich Holokaust przeżyło blisko 3 tysiące” – mówi profesor Roger Moorhouse, brytyjski historyk i autor książki „Paszporty życia”.

W swojej najnowszej publikacji „Paszporty życia” przybliża pan zdumiewającą historię polskich dyplomatów należących do tzw. grupy Ładosia (lub grupy berneńskiej), która działając w Szwajcarii w latach II wojny światowej, prowadziła szeroko zakrojoną akcję polegającą na produkcji nielegalnych paszportów państw Ameryki Południowej i Środkowej. Te dokumenty były następnie dostarczane Żydom próbującym wydostać się z zawładniętej przez nazistów Europy. Dlaczego, chociaż historia Holokaustu jest tak powszechnie znana, o bohaterskiej postawie polskich dyplomatów słyszymy (niemal) po raz pierwszy?

Ten chwalebny epizod jest rzeczywiście dosyć mało znany, a ja dostrzegam co najmniej dwa powody, które do tego stanu rzeczy doprowadziły. Przede wszystkim trzeba wiedzieć, że niestety nie wszyscy Żydzi, którzy otrzymali nielegalne paszporty, przeżyli. Należy podkreślić, że dokument ten stanowił jedynie szansę na uratowanie życia, ale niestety nie gwarancję. Dysponujące nimi osoby były umieszczane przez Niemców w obozach internowania lub w obozach koncentracyjnych, najczęściej w obozie Bergen-Belsen. Znajdowali się więc w lepszym położeniu niż ich rodacy, których po przetransportowaniu do obozów zagłady po prostu natychmiast mordowano w komorach gazowych.

Nadal jednak narażeni byli na...