Jan Karski: nietypowy polski bohater

autor zdjęcia: EAST NEWS/LASKI DIFFUSION

źródło: Rzeczpospolita

Jan Karski, właściwie Jan Romuald Kozielewski, pseudonim Witold (1914–2000)

autor zdjęcia: east news

źródło: Rzeczpospolita

Jan Karski (1. z lewej) przyjmuje gratulacje po przyznaniu mu przez Uniwersytet Warszawski doktoratu honoris causa, 18 czerwca 1991 r.

autor zdjęcia: archiwum autora

źródło: Rzeczpospolita

Jan Karski, Jerzy Lerski i Jan Nowak-Jeziorański – pomnik Três Emissários Polacos (Trzech Polskich Emisariuszy) w portugalskim Estoril

W 2014 r. ówczesny prezydent USA Barack Obama, będąc z oficjalną wizytą w Polsce, w czasie swojego przemówienia na placu Zamkowym przywołał nazwisko Jana Karskiego jako jednego z trzech najsłynniejszych Polaków – obok Jana Pawła II i Lecha Wałęsy. To Karski już w 1943 r. dostarczył prezydentowi Rooseveltowi raport ZWZ-AK o niemieckich planach całkowitej eksterminacji europejskich Żydów.

Podczas licznych podróży związanych z wykładami na zagranicznych uczelniach spotkałem wiele osób z dziedziny nauki, polityki i kultury, które utkwiły w mojej pamięci. Niedawno mój wnuk Mikołaj (lat 33) zapytał, czy jest wśród nich postać uznawana za wybitnego bohatera z okresu okupacji. Opisałem mu wówczas swoją znajomość z emisariuszem Polskiego Państwa Podziemnego, którego pierwsze misje z okupowanego kraju obejmowały wyprawy do Francji (złożenie raportu o sytuacji w Polsce gen. Sikorskiemu rezydującemu w Angers). Ale jego najbardziej znana misja to dotarcie z raportem ZWZ-AK o niemieckich zaawansowanych planach całkowitej likwidacji Żydów najpierw do Londynu, a następnie przedłożenie tych dokumentów w Waszyngtonie na ręce prezydenta Roosevelta oraz przedstawicieli społeczności żydowskiej w 1943 r. Mikołaj zauważył, że warto, abym napisał wspomnienia o znajomości z Janem Karskim (ps. Witold) i podjął próbę ich publikacji jeszcze przed 110. rocznicą urodzin bohatera, który urodził się 24 kwietnia 1914 r. w Łodzi (można też znaleźć inną datę: 24 czerwca 1914 r. – przyp. red.).

Zdaniem wielu historyków ta najważniejsza misja Jana Karskiego do Stanów Zjednoczonych nie była udana, chociaż za brak zdecydowanej reakcji na jego raport wobec Niemiec...