Czy nawoływanie do jedności prawosławia służy Moskwie?

W październiku, podczas jesiennej sesji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (PAKP), stwierdzono, że obecne podziały w prawosławiu wymagają zwołania Wszechprawosławnego Soboru Biskupów.

Informacja o tej inicjatywie w niewielkim stopniu przedostała się do mediów, choć winna wzbudzić silniejsze zainteresowanie i pytania o jej znaczenie. Obecne napięcia w prawosławiu mają charakter nie tylko wewnątrzkościelny, ale też polityczny i geopolityczny, a ich źródłem jest imperialna polityka Rosji oraz instrumentalne wykorzystanie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (RKP). Nie zwraca się dostatecznej uwagi, że inwazja z 2022 r. jest także konfrontacją dwóch największych państw o tradycji prawosławnej. Utrata Ukrainy oznacza dla rosyjskiego prawosławia utratę jego dotychczasowej pozycji.

Prawosławie, zgodnie z historycznym modelem określanym jako cezaropapizm, cechowało się silnym, niemal symbiotycznym związkiem ze świecką władzą. W Rosji carskiej to uzależnienie przybrało formy despotyczne i wiązało się z imperialnym mitem „trzeciego Rzymu”. Przez 300 lat w Rosji nie było patriarchy, bo głową Cerkwi był car, zarządzający życiem religijnym z pomocą świeckiej instytucji, którą był Najwyższy Święty Synod.  Upadek caratu i rewolucja 1917 r. umożliwiły wybór moskiewskiego patriarchy, czemu jednak towarzyszyły represje bolszewickiego państwa wobec Cerkwi. Stalin jednak nie tylko Cerkiew prześladował, ale również starał się ją...