Popiół i żołnierze wyklęci

źródło: EAST NEWS

Ewa Krzyżewska i Zbigniew Cybulski w filmowej adaptacji „Popiołu i diamentu”

Wydany w 1948 r. „Popiół i diament” Jerzego Andrzejewskiego to książka jak mało która w historii polskiej literatury otoczona czarną legendą.

Książka prawdziwie zbójecka; powieść niezła artystycznie, wpływowa, przez długie lata organizująca zbiorowe myślenie – więc tym szkodliwsza dla prawdy okresu, o którym traktuje, wyeksponowanego w pierwszej, zaniechanej ostatecznie przez pisarza, wersji tytułu: „Zaraz po wojnie”; powieść „słuszna ideologicznie”, ale (właśnie dlatego) przekłamana i niesprawiedliwa, opluwająca z premedytacją polską rację stanu, fabrykowana przez Andrzejewskiego na polecenie towarzysza Jakuba Bermana; powieść jeszcze nie socrealistyczna, ale wyprzedzająca dyrektywy twórcze przeforsowane na szczecińskim zjeździe ZLP w styczniu 1949 r.

Gdy uwzględni się powyższy stan rzeczy, nie będzie dziwił fakt, że opisani w dziele żołnierze wyklęci: Maciek Chełmicki, Andrzej Kossecki, Florian (Waga), Szary – wykreowani zostali przez prozaika na antybohaterów: zbirów reakcji, narodowych faszystów, fantastów politycznych, samurajów AK-owskiego conradyzmu, donkiszotów londyńskich mrzonek. Cóż z tego, że dla lekkiej przeciwwagi, niezbędnej dla zachowania pozorów obiektywizmu, naznaczonych uncją tragizmu?

Maciek Chełmicki

Po wykonaniu wyroku na sekretarza wojewódzkiego partii Maciek Chełmicki zamierzał wrócić do reaktywującego się w okolicach Kalinówki oddziału leśnego i dalej prowadzić walkę o niepodległość. Nie miał żadnych wątpliwości, że...