Żydzi w legionowych szeregach

źródło: IPN

1. Leopold Gottlieb, 2. Izydor Oberhard, 3. Ignacy Schrage, 4.Emanuel Buxbaum

Polscy i żydowscy legioniści darzyli się zazwyczaj wzajemnym szacunkiem i życzliwością. Na ich dobre relacje wpływał wspólny cel – walka o niepodległość

Jestem antysemitą, bo semita to człowiek, który ucieka z pola walki. Takie wyznanie padło z ust posła Wacława Budzyńskiego na posiedzeniu komisji sejmowej w 1937 roku. To nie siła stereotypu mówiącego wówczas o tym, że z Żydów żadni żołnierze. To zła wola, bo poseł Budzyński był legionistą i nie mógł nie wiedzieć, że w Legionach Polskich Żydzi służyli ofiarnie i niejednokrotnie bohatersko.

Było ich co najmniej 648, tylu doliczył się Marek Gałęzowski, autor książki „Na wzór Berka Joselewicza” (IPN) – słownika biograficznego Żydów służących w Legionach – zawierającej też portret zbiorowy tej grupy. Byli najliczniejszą mniejszością narodową w tej formacji.

Niespełna 700 na 25 – 30 tysięcy ludzi, którzy przeszli przez szeregi Legionów. Dużo to czy mało? Autor uważa, że udział Żydów był znaczący, przypominając, że w społeczeństwie polskim akceptacja walki zbrojnej o niepodległość nie była powszechna, a udział w niej stanowił wybór „nielicznych przedstawicieli poszczególnych warstw społeczeństwa, przede wszystkim wywodzących się z polskiej szlachty”.

Na taką a nie inną skalę obecności Żydów w legionowych mundurach wpłynęły niełatwe stosunki między Polakami i Żydami, nacechowane wzajemnymi uprzedzeniami i pretensjami, wzajemna izolacja oraz porażka programu asymilatorskiego.

„Można przypuszczać – pisze Marek Gałęzowski –...