Niderlandzkie porządki

źródło: Bridgeman Art Library

Pieter Janssens, „Duńskie wnętrze”, ok. 1670 roku. Olej, płótno – i dużo powietrza

źródło: Bridgeman Art Library

Edouard Vuillard, „Sprzątająca kobieta”, ok. 1900. Niełatwo w naszych czasach o urodę życia dawnych mistrzów

źródło: Plus Minus

Piotr Oczko, „Miotła i krzyż”, Collegium Columbinum, Kraków, 2013

Sprzątanie od XVII stulecia aż po lata 70. XX wieku było dla Holendrów narodową manią. Czy działo się tak za sprawą mglistych wyziewów czy kalwińskiego ducha?

joanna bojańczyk

Zwiedzając którąś z europejskich galerii – Luwr, Prado, Rijks czy Brerę – turysta odetchnie z ulgą, gdy po obejrzeniu serii Zwiastowań, Ukrzyżowań, Judyt z głową Holofernesa w ręku dotrze do sal z malarstwem holenderskim. Tam czeka go uspokojenie. Dramatyczne, krwawe sceny biblijne i mitologiczne ustępują miejsca codzienności. Na niewielkich obrazach holenderskich mistrzów odbywa się zwyczajne życie w zwyczajnych domach. Gotują i jedzą, grają w karty i na instrumentach, oszukują, piszą listy, czekają na kochanka. Oraz sprzątają, czyszczą, szorują, piorą i prasują.

Te ostatnie, zdawałoby się tak mało wzniosłe czynności są tematem książki Piotra Oczki „Miotła i krzyż. Kultura sprzątania w dawnej Holandii albo historia pewnej obsesji". Rzadko doktoraty i prace habilitacyjne dają przyjemność czytania niespecjalistom. A tu właśnie tak jest – książka jest pasjonująca, świetnie, żywo napisana. Do tego ilustrowana dobrymi reprodukcjami malarstwa holenderskiego. Szkoda, że krakowskie Collegium Columbinum wydało ją w tak niewielkim nakładzie.

Kogo może obchodzić sprzątanie? Nas, Polaków, raczej niewiele. A już na pewno nie na tyle, by zaistnieć w sztuce. W Polsce szlachecko-chłopskiej, z późnym rozwojem mieszczaństwa oraz turbulencjami historycznymi czystość wydawała się czymś całkowicie drugorzędnym, godnym co najwyżej służby. Któż miałby myśleć o trzepaniu...