Dyskretny akuszer rewolucji

źródło: Wikipedia

Aleksander Izrael Helphand urodził się w 1867 r. w Berezynie, zmarł 12 grudnia 1924 r. w Berlinie

źródło: Wikipedia

Aleksander Parvus (pierwszy z lewej) w towarzystwie Lwa Trockiego i Lwa Dejcza

źródło: Wikipedia

Lenin przyjechał do Petersburga w 1917 r. dzięki finansowemu wsparciu Niemców

Wkład Aleksandra Parvusa w rewolucję od początku był kłopotliwy dla bolszewików. Tym staranniej ukryli jego rolę w przewrocie, gdy tylko zdobyli władzę.

To znaczący przypadek, że starszy o trzy lata Aleksander Izrael Helphand alias Parvus – jakby na dowód łączącej ich zależności – umarł w tym samym roku, co Lenin, choć na pozór nic ich nie łączyło. Wszak jeden był zblazowanym milionerem z luksusowego przedmieścia Berlina, a drugi krwawym dyktatorem bolszewickiej satrapii. Pośmiertny los rozdzielił ich jeszcze bardziej – im silniej ubóstwiano Lenina, tym bardziej przeznaczeniem Helphanda była niepamięć. Nie tylko ciało zmarłego poddano kremacji, lecz w tajemniczy sposób znikły jego prywatne archiwa i pieniądze na kontach bankowych. Po cichym pogrzebie Helphand przepadł niemal bez śladu, choć bez niego Lenin byłby jeszcze jednym zapomnianym teoretykiem marksizmu.

Ojczyznę tanio kupię

Z braku pamiętników lub osobistych notatek trudno poznać najgłębsze motywacje Helphanda. Nie wiadomo, czy działał z pobudek rewolucyjnych, ze szczerej nienawiści do Rosji czy tylko dla pieniędzy. Rosję rzucił bezpowrotnie przy pierwszej okazji, by przez większość życia marzyć o „kupnie tanio jakiejś ojczyzny". Stary kraj znał tylko z rodzinnej Berezyny pod Mińskiem i lat gimnazjalnych w Odessie, gdzie osiadł z ojcem we wczesnym dzieciństwie.

Jeszcze jako 19-latek zabawił krótko w Szwajcarii, gdzie spotkał Gieorgija Plechanowa – prekursora marksizmu...