Kryterium dochodowe: kompromis między ideałem a możliwościami

źródło: Rzeczpospolita

Czy stosowanie kryterium dochodowego jest sprawiedliwe? Może państwo powinno zwracać uwagę bardziej na sytuację majątkową danej osoby? Zapytaliśmy o to w ramach kolejnej rundy Panelu Ekonomistów.

Kryterium dochodowe towarzyszy wielu świadczeniom jako kluczowy element efektywnego wydatkowania środków publicznych. Jego stosowanie wydaje się zrozumiałe choćby w przypadku dostępu do świadczeń w ramach pomocy socjalnej. Jednocześnie bywa stosowane także w innych dziedzinach życia społecznego, w tym także w dostępie do usług publicznych, takich jak np. publiczny żłobek czy przedszkole. W ostatnich latach było stosowane choćby przy dostępie do bonu energetycznego. W latach 2016–2019 funkcjonowało w ramach programu Rodzina 500+ (na pierwsze dziecko). Od lat już go nie ma, acz regularnie pojawia się w debacie publicznej pomysł ograniczenia dostępu do programu dla osób zamożnych.

Kryterium dochodowe jest najprostszym sposobem weryfikacji sytuacji życiowej danego gospodarstwa domowego, jego potwierdzeniem jest m.in. roczna deklaracja PIT. W niektórych sytuacjach, np. przy rekrutacjach do publicznych placówek opiekuńczo-edukacyjnych, opiera się wręcz wyłącznie na rzadko weryfikowanym oświadczeniu.

Co oceniać?

Państwo nie dysponuje tak rozbudowanymi i zintegrowanymi narzędziami (na co zwracali uwagę ekonomiści w Panelu Ekonomistów dotyczącym podatku katastralnego), aby na bieżąco weryfikować sytuację majątkową danego gospodarstwa domowego, tj. uwzględniać także wartość posiadanych nieruchomości (a jednocześnie zadłużenia), oszczędności, inwestycji itd. Majątek jest też...