Wikingowie z epoki brązu

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, Bridgeman Art Library

Wojownicy mykeńscy w walce, zrekonstruowane malowidło z tzw. Pałacu Nestora w Pylos, XV w. p.n.e.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, Bridgeman Art Library

Wojownik, srebrny posążek, Grecja, ok. 1600 r. p.n.e.

źródło: Corbis

Łódź z alabastru odnaleziona w grobowcu faraona Tutanchamona, XV w. p.n.e.

źródło: bridgeman art library

Pierścień z pieczęcią faraona Horemheba, XIV – XIII w. p.n.e.

źródło: bridgeman art library

Wojownik hetycki, płaskorzeźba z Karkemisz XII – X w. p.n.e.

źródło: bridgeman art library

Egipski statek handlowy przewożący wino, malowidło z grobowca księcia Chaemuaseta, syna Ramzesa II, druga połowa XIII w. p.n.e.

źródło: AKG/East News

Faraon Ramzes III (w rydwanie) i jego poddani, odrys reliefu ze świątyni w Medinet Habu, pierwszw połowa XII w. p.n.e.

źródło: bridgeman art library

Tzw. maska Agamemnona – złota maska pośmiertna odnaleziona w Mykenach, ok. 1600 r. p.n.e.

źródło: bridgeman art library

Złoty sztylet i pochwa z grobowca Tutanchamona, XIV w. p.n.e.

źródło: Corbis

Minojskie naczynia na wino odkopane w Knossos na Krecie

źródło: AKG/East News

Hetycki okręt wojenny, płaskorzeźba znaleziona w Anatolii, IX – VIII w. p.n.e.

źródło: AKG/East News

Brama Lwów w Mykenach, XIII w. p.n.e.

źródło: Corbis

Filistyni prowadzeni w niewolę przez Egipcjan, relief ze świątyni Ramzesa III w Medinet Habu, pierwsza połowa XII w. p.n.e.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Bitwa lądowa armii Ramzesa III prawdopodobnie z plemionami libijskimi, relief ze świątyni w Medinet Habu

źródło: AKG/East News

Tzw. krąg grobowy A w Mykenach, w którym znaleziono groby królewskie, XVI w. p.n.e.

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Egipski okręt podczas bitwy z flotą ludów morza w delcie Nilu, odrys reliefu

źródło: Corbis

Egipski statek wiosłowo-żaglowy, malowidło z grobowca Sennefera, zarządcy Teb, XV w. p.n.e.

źródło: AKG/East News

Faraon Ramzes II zabija jeńców po bitwie z ludami morza, relief z Medinet Habu, pierwsza połowa XII w. p.n.e.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Bitwa floty Ramzesa III z ludami morza w delcie Nilu, odrys reliefu ze świątyni w Medinet Habu, pierwsza połowa XII w. p.n.e.

źródło: Corbis

. Model egipskiej łodzi królewskiej odnaleziony w grobowcu Tutanchamona, druga połowa XIV w. p.n.e.

źródło: bridgeman art library

Syreny wabią statek Odyseusza, ateńska waza czerwonofigurowa, ok. 490 r. p.n.e.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Mykeński statek na złotym krążku z Tirnys, XIV – XIII w. p.n.e.

źródło: Corbis

Faraon Merenptah, który w 1208 r. p.n.e. pokonał koalicję plemion libijskich i ludów morza

źródło: AKG/East News

Achilles walczy z Memnonem pod Troją, malowidło na ateńskim naczyniu czarnofigurowym, VI w. p.n.e.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Brązowy pancerz mykeński znaleziony w Dendrze, XV w. p.n.e.

źródło: AKG/East News

Rekonstrukcja Troi, rys. Peter Connolly, lata 70. XX w.

Ludy morza, bicz boży w śródziemnomorskim świecie u schyłku epoki brązu

„Obce ludy uczyniły na swych wyspach spisek. Nagle zniknęły kraje i zostały w walce rozbite. Żaden kraj nie oparł się ich broni, począwszy od Hatti, Kode, Karkemisz, Arzawa, także Alaszija – wszystkie zostały naraz zniszczone. Rozbili obóz na jakimś miejscu w Amurru. Zniszczyli jego lud, a kraj był, jakoby nigdy nie był. Szli na Egipt, a fala ognista szła przed nimi. Ich związek składał się z Pulasti, Zakara, Szakalsza, Danauna i Waszesz z morza...”

Taki napis przetrwał w egipskiej świątyni w Medinet Habu. Większość dekoracji w świątyni to reliefy o tematyce batalistycznej, a inskrypcje opisują powstrzymanie przez faraona Ramzesa III tej apokalipsy, najazdu ludów morza. Działo się to prawdopodobnie w 1190 roku p.n.e. Jest to najstarsza na świecie wzmianka o bitwie morskiej.

Ludy morza, bicz boży w śródziemnomorskim świecie u schyłku epoki brązu. Skąd się wzięły? Pojawiły się na dziejowej scenie w XIII wieku p.n.e. Już ponad sto lat temu nazwał je tak francuski archeolog i egiptolog Gaston Maspero. Były to plemiona rodem z Azji Mniejszej i wysp Morza Śródziemnego. Egipskie inskrypcje wymieniają następujące ludy morza:

Pulasti – czyli Filistyni, jest to jedyna pewna identyfikacja;

Lukka – być może Likijczycy; Akaiwasha lub Ekewesh – prawdopodobnie Achajowie (tak Homer określał Greków);

Danauna – być może Danowie, też Grecy u Homera;

Shardana – chyba...