Odpowiedzialność zwrotowa w ubezpieczeniach społecznych

Zwrot nienależnie pobranych świadczeń emerytalno-rentowych w praktyce często budzi wątpliwości, jednak w judykaturze można znaleźć wypowiedzi, które, będąc ogólnymi, stanowią punkt odniesienia (wyznacznik) wykładni przepisów regulujących ten zwrot.

Zasadniczy sens zwrotu został ujęty przez Sąd Najwyższy w następujący sposób. Otóż stwierdził on, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy. Dotyczy to zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak i tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej.

Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina (zła wola) świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Odwołując się do piśmiennictwa, Sąd Najwyższy wskazał, że również w doktrynie przyjmuje się, iż zarzut pobrania nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego może być podniesiony tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bezpodstawnie, i to tylko wówczas, gdy osoba ta miała świadomość, że wypłacone świadczenie jej się nie należy (ze wskazaniem na: B. Gudowska, „Zwrot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych” – część 1, PiZS 2011, nr 7, s. 18, część 2, PiZS 2011, nr 8, s. 28).

Kryterium świadomości beneficjenta

Sąd Najwyższy wyjaśnił też, że istotną cechą nienależnie pobranego świadczenia jest świadomość osoby...