Arcyrusyfikator, ulubieniec cara

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Michaił Murawiew, gubernator wileński

źródło: Fotorzepa

Siedziba Murawiewa w Wilnie

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Tarcza z herbami Korony, Litwy i Rusi

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Patriotyczne krzyżyki z 1861 roku

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

„Branka”, mal. Aleksander Sochaczewski

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

„Błogosławieństwo przed bitwą”, grafika z epoki

źródło: Rzeczpospolita

Bitwy powstania styczniowego

autor zdjęcia: Marek Szyszko

źródło: Rzeczpospolita

Powstańcy używali często chorągwi z Orłem, Pogonią, Archaniołem Michałem, symbolizującym Ruś

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

„Walka powstańcza”, mal. Michał Elwiro Andriolli

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Atak powstańców na rosyjski transport

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

„Potyczka z kozakami”, mal. Jan Perczyński

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

„Zasadzka powstańcza”

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Ranny powstaniec opuszcza pole bitwy, rycina francuska

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

„Sąd Murawiewa”, mal. Michał Elwiro Andriolli

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

„Ostatnia pociecha”, litografia z czasów powstania styczniowego

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

„Wieszanie powstańców w Szawlach”, mal. Stanisław Witkiewicz

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

„Męczeńska śmierć księdza Mackiewicza”, mal. J. Sobecki

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Tableau z poległymi i straconymi przywódcami powstania styczniowego

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Patriotyczna brosza z Orłem i Pogonią, 1861

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Sztandary powstańcze

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Przybyły do Wilna 14 maja 1863 roku nowy generał-gubernator Michał Mikołajewicz Murawiew był jednym z tych dygnitarzy rosyjskich, którzy nigdy nie mieli wątpliwości, że ziemie zajęte w wyniku rozbiorów Polski (tzw. Kraj Zachodni, czyli dziewięć guberni litewsko-ruskich) należy szybko zintegrować z wewnętrznymi guberniami Rosji.

Już w latach 30. – zanim jeszcze zaczęła to wmawiać rosyjskiemu społeczeństwu masowa propaganda – Murawiew podkreślał, że ziemie te stanowią „rosyjską ojcowiznę, spolonizowaną i skatolicyzowaną w czasie 300 lat polskiego panowania”. Mikołaj I znajdował więc w nim jednego z najbardziej gorliwych i aktywnych wykonawców antypolskiej polityki (Murawiew w latach 1827 – 1832 sprawował funkcje gubernatorskie we wschodniej i w zachodniej Białorusi). Car wielokrotnie rekomendował jego projekty Komitetowi Zachodniemu, przygotowującemu prawne podstawy wszechstronnej rusyfikacji ziem litewsko-ruskich.

Murawiew odegrał w tym procesie w latach 30. sporą rolę. Jego opinia wywarła znaczący wpływ na decyzję Komitetu o likwidacji Uniwersytetu Wileńskiego i Liceum Wołyńskiego, instytucji niezwykle zasłużonych dla rozwoju oświaty polskiej na ziemiach zabranych. Jeszcze przed powstaniem listopadowym proponował wprowadzenie języka rosyjskiego w nauczaniu wszystkich przedmiotów i za szczególnie ważne uważał odsunięcie księży katolickich od nauczania. Z kolei w notatce dla cara „O politycznym przekształceniu guberni przywróconych od Polski i likwidacji źródeł, które stopniowo oddaliły ten kraj od Rosji” (1831 r.) wyraził pogląd o negatywnym wpływie na interesy rosyjskie obowiązującego nadal III Statutu Litewskiego. Jednak jego propozycja zastąpienia statutu prawem rosyjskim aż do 1840 roku nie znalazła uznania...