Obłudny dokument cesarski

źródło: Muzeum Sztuki w Łodzi

Typowa XIX-wieczna polska wizja Krzyżaków jako bandytów terroryzujących polskie pogranicze. Akwarela Juliusza Kossaka z 1894 r. zatytułowana „Napad Krzyżaków”

Jak co roku w lipcu wędruję po Warmii szlakiem grunwaldzkim, rozmyślając nad historią Polski i Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie.

Pod ruinami wspaniałego krzyżackiego zamku w Radzyniu Chełmińskim zastanawiam się, dlaczego Królestwo Polskie i państwo krzyżackie były skazane na wyniszczający konflikt, którego epilogiem była ostatecznie jedna z najstraszniejszych wojen w dziejach.

W naszej pamięci utrwalił się Sienkiewiczowski, antyprusacki portret Krzyżaków jako podłych zbrodniarzy, którzy oszukali nieostrożnego księcia Konrada Mazowieckiego, żeby podstępem zająć ziemię chełmińską, podbić Prusy, wymordować rodowitych gdańszczan i zbudować złowrogie państwo zakonne. Czy ta charakterystyka jest przesadzona? Czy nasza ocena tego fragmentu dziejów jest obiektywna? To prawda, że nasza niechęć do Krzyżaków jest ukształtowana przez wojny, które zdominowały cały XIV i XV wiek. Jednak przez 100 pierwszych lat obecności zakonu na naszych...