Świat przed antykiem

autor zdjęcia: Georgian National Museum/Gerbil/wikipedia/CC BY-SA 3.0

źródło: Rzeczpospolita

Stanowisko archeologiczne w Dmanisi (południowa Gruzja)

autor zdjęcia: Michele Alfieri/shutterstock

źródło: Rzeczpospolita

Mężczyźni z plemienia Dogonów tańczą w tradycyjnych maskach na głównym placu wioski Tireli. Republika Mali, grudzień 2009 r.

autor zdjęcia: Silar/wikipedia/CC BY-SA 3.0

źródło: Rzeczpospolita

Waza z Bronocic – ceramiczna waza z rysunkiem „pojazdu kołowego”. Jej wiek szacuje się na 3635–3370 r. p.n.e.

Podręczniki historii mają jeden feler: w świetle kolejnych odkryć archeologicznych Egipt faraonów, antyczna Grecja czy starożytny Rzym przestają być jedynymi filarami współczesnej cywilizacji. Jakie zatem horyzonty wyznaczają nasze dzieje? Przecież żadna ze znanych kultur nie powstała z niczego.

Ile wie o przeszłości ludzkości przeciętny człowiek Zachodu? Odpowiedź na takie pytanie można śmiało nazwać historią w uproszczeniu. Najpierw z Wielkiego Chaosu wyłonił się Wszechświat. Po milionach lat nadeszła era dinozaurów spopularyzowana hollywoodzką serią „Park Jurajski”. Zaraz potem w trakcie gigantycznej migracji Ziemię opanował homo sapiens. Kilkanaście tysięcy lat, głównie w przerwach między polowaniem na mamuty, zajmowaliśmy się malowaniem jaskiń...

Cofnięty licznik

Ni z tego, ni z owego wyrosły piramidy faraonów. W ślady Egipcjan od razu ruszyli Ateńczycy, wznosząc Partenon, a Rzymianie Colosseum. Bardziej dociekliwi wymienią Stonehenge, kamienne miasta Majów i Azteków. Chińczycy dorzucą kilka tysięcy lat Państwa Środka, ale na Zachodzie budowniczych średniowiecznych katedr dzieli po prostu krok od wysokościowców Nowego Jorku.

Historię ludzkości można przedstawić jeszcze lapidarniej, tak jak uczynił to Stanley Kubrick w preludium kultowego filmu „2001: Odyseja kosmiczna”. W rzeczywistości sprawa jest bardziej skomplikowana i kryje nierozwiązane zagadki, z którymi – delikatnie mówiąc – nie może poradzić sobie akademicka nauka.

Spór badaczy toczy się wokół daty granicznej, otwierającej erę ludzkiej cywilizacji przez duże „C”. Jeśli zgodnie...