Dzieje Polskiej Akademii Umiejętności

autor zdjęcia: Paweł Mazur / Wikimedia Commons

źródło: Rzeczpospolita

Gmach Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie – widok współczesny. Budynek na rogu ulic Sławkowskiej i św. Marka został oddany do użytku już w 1866 r. – na potrzeby Towarzystwa Naukowego Krakowskiego

Oficjalna inauguracja Akademii Umiejętności (jeszcze bez przymiotnika „Polskiej”, bo Polski formalnie nie było) nastąpiła 7 maja 1873 r. w Krakowie. Ale Akademia już wtedy de facto istniała i działała, gdyż pierwsze jej posiedzenie odbyło się trzy miesiące wcześniej, 18 lutego 1873 r.

W poprzednich moich felietonach publikowanych w „Rzeczy o Historii” pisałem o akademiach nauk w różnych krajach. Teraz jednak wracam na własne podwórko i chcę opisać dzieje Polskiej Akademii Umiejętności (w skrócie PAU). Pisząc „swoje podwórko”, mam powody, żeby tak to nazywać, ponieważ od 1998 r. mam zaszczyt być członkiem tej Akademii. PAU wydała też kilka moich książek, dlatego jest mi szczególnie bliska.

Najpierw powstało Towarzystwo Naukowe Krakowskie

Zanim powołano Akademię Umiejętności, działało w Krakowie Towarzystwo Naukowe Krakowskie (TNK). Towarzystwo to zostało założone 24 lipca 1815 r. Inicjatorem jego powstania był Jerzy Samuel Bandtke – filolog, językoznawca, kierownik Biblioteki Jagiellońskiej. Jego pasją (poza wykładami dla studentów oraz badaniami naukowymi, które prowadził) było udostępnianie wiedzy szerokiej publiczności. W związku z tym w 1812 r. utworzył w kierowanej przez siebie Bibliotece Jagiellońskiej czytelnię publiczną dostępną dla wszystkich. Wcześniej zasoby tej biblioteki udostępniano tylko profesorom i studentom Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ). Pozwolę sobie na uwagę osobistej natury: ta czytelnia publiczna UJ – ponad 150 lat później – była dla mnie miejscem zdobywania rozległej, nie tylko technicznej wiedzy, której bardzo potrzebowałem, tworząc zręby...