Pułapki reprywatyzacji

autor zdjęcia: Darek Golik

źródło: Fotorzepa

Nie da się sensownie zrealizować zadośćuczynienia wobec byłych właścicieli, jeżeli nie uwzględni się faktu, że w ciągu półwiecza zaszło w Polsce wiele nieodwracalnych zmian – pisze ekonomista.

Wielkie dziejowe katastrofy bardzo trudno jest przezwyciężyć także wtedy, gdy już miną. Niełatwo ukarać sprawców i zadośćuczynić pokrzywdzonym.

Atmosfera intelektualna i emocjonalna w okresie polskiej transformacji tak naprawdę sprzyjała tylko postulatom rewindykacji majątkowych. Uznano za rzecz całkowicie normalną, że wnuczek powinien odzyskać kamienicę po dziadku, ale nie odszkodowanie za zamordowanie dziadka. Taka selektywna struktura roszczeń uzyskała mocną legitymację w uznaniu, że prawo własności jest święte, a w każdym razie nadrzędne nad innymi prawami człowieka (np. prawem do pracy). Rewindykacjom majątkowym w gruncie rzeczy sprzyjała też ciągłość prawa.

Dziś rozstrzygnięcia wymaga kwestia, czy za wszelki znacjonalizowany majątek należy przyznać rekompensatę, czy uznać, że w przeszłości rodzinne majątki rosły też na wyzysku (nieraz w związku z kolaboracją). Potem bardzo trudne do rozstrzygnięcia było (jest) pytanie, czy rekompensata powinna być miarkowana (i jak określić wartość majątku jako podstawę rekompensaty). W końcu bardzo ważne jest pytanie o to, komu rekompensata powinna przysługiwać: czy tylko właścicielowi, czy też jego spadkobiercom (a jeżeli tak, to czy powinni zapłacić podatek spadkowy). Czy tylko obywatelom polskim, czy też polskiego obywatelstwa nieposiadającym. Zarówno z powodu zmiany granic, jak i konsekwencji członkostwa w Unii Europejskiej, to rozstrzygnięcie jest brzemienne w...