Obywatel jako „akcjonariusz” państwa

Mija 75 lat od wejścia w życie niemieckiej ustawy zasadniczej. Stała się katalizatorem konfliktów, integratorem dobrobytu gospodarczego oraz barierą przed wykluczeniem społecznym.

Na 23 i 24 maja przypadają kolejno rocznice: obwieszczenia przez Radę Parlamentarną (Parlamentarischer Rat) oraz wejścia w życie Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec z 1949 roku. O ile akt konstytucyjny pomyślany był na początku jako prowizoryczny, czy wręcz w nawiązaniu do art. 146 UZ - blankietowy, stosunkowo szybko został w duchu społeczno-politycznego konsensu uznany za regulację przyszłościowo-dyrektywną i docelową. Owa docelowość nie oznaczała oczywiście, że procesy prawne, polityczne, społeczne, czy gospodarcze wstępują w fazę klarownie zamykającą pewien etap w sensie separatywnego istnienia RFN i NRD. Przeciwnie – UZ z 1949 roku stała się prawnym prologiem i punktem odniesienia dla wielu wyzwań przeobrażeniowych w modernizowanym RFN i postkomunistycznym NRD.

Akt konstytucyjny i dekodujący jego normy Federalny Sąd Konstytucyjny (określany w Polsce błędnie „trybunałem”) mają być „raz silnikiem, a raz hamulcem” dla owej dynamiki społecznej (określenie za W. Janisch w „SZ” z 23.05.2022 r.). Tak czy inaczej, UZ z 1949 roku w kształcie zaproponowanym przez Radę Parlamentarną złożoną z 11 landów, która zbierała się w Bonn od września 1948 roku do czerwca 1949 roku, i która opracowywała tekst aktu konstytucyjnego w imieniu trzech mocarstw okupacyjnych, okazała się aktem trwalszym, niż sądzono.

„Model referencyjny”

Nie jest to jednak wyłącznie kwestia wysoko rozwiniętej...