Wyjechać z Wrocławia

źródło: AP

Kiosk z prasą żydowską we Wrocławiu przy ulicy Włodkowica obok synagogi Pod Białym Bocianem, 1947 r.

Jestem znowu po ponad 60 latach w synagodze Pod Białym Bocianem. I bardzo żałuję, że Mesjasz jeszcze nie przyszedł na ziemię, by przypilnować tego gigantycznego odrodzenia i ożywić wszystkich umarłych Żydów, bo może na sali byłoby wtedy co najmniej pięciu laureatów Nobla

Są takie miasta, w których po prostu musimy bywać, nie dlatego, że przyciąga nas ich niezwykły urok czy mamy tam jakieś ważne sprawy do załatwienia. Wręcz przeciwnie, jedziemy do tych miast, wiedząc, że zbyt szybko trzeba je znowu będzie opuszczać, ponieważ dłuższy pobyt staje się niemożliwy. A jednak od czasu do czasu jedziemy. Jadę do Wrocławia, żeby na szacownym Międzynarodowym Festiwalu Teatru Jednego Aktora opowiedzieć w monodramie o losach polsko-żydowskich na tej ziemi. Prosiłem o małą salę, ale organizatorzy, ponosząc dużo większe koszty, postanowili wynająć jeszcze do końca nieodremontowaną synagogę. Dla nich to miejsce dzisiaj ważne i symboliczne, dla mnie również, ale też bardzo bolesne. Moi rodzice poszarpani przeżyciami wojennymi już w 1946 roku modlili się w tej synagodze.

*

Gdyby ktoś wiosną 1945 roku nakręcił film dokumentalny o Breslau, powinien dać mu tytuł „Miasto ukarane”. W lutym 1945 roku Rosjanie otoczyli je i przez 85 dni odbierali Niemcom dom za domem, potem chmura 750 rosyjskich bombowców przesłoniła Panu Bogu widok miasta i dokonała reszty. Breslau, w swojej architekturze i charakterze bardziej germańskie niż inne duże miasta w Niemczech, było niegdyś znacznie odporniejsze na antysemityzm, pozwalało żyć obok siebie różnym narodom.

Ale w 1932 roku przyjmowano tu Hitlera radośniej nawet niż w Berlinie, mianowano go honorowym obywatelem Wrocławia....