Przeciętny geniusz

autor zdjęcia: ULLSTEIN BILD/BE&W

źródło: Rzeczpospolita

Fałszerz dzieł sztuki Han van Meegeren w trakcie swojego procesu w Amsterdamie (1947 r.)

autor zdjęcia: Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam/Hannolans /wikipedia/domena publiczna

źródło: Rzeczpospolita

„Chrystus z uczniami w Emaus” – obraz namalowany przez van Meegerena w 1936 r. i sprzedany do muzeum w Rotterdamie jako cudem odnalezione dzieło Vermeera

autor zdjęcia: Bettmann Archive/getty images

źródło: Rzeczpospolita

Jeden z falsyfikatów Meegerena, „Chrystus i jawnogrzesznica”, jako nieznany obraz Vermeera trafił do kolekcji Hermanna Göringa. Po wojnie odnaleźli go amerykańscy żołnierze

Większym oszustem był fałszerz czy jego ofiary? W sprawie Hana van Meegerena nic nie jest pewne, a zwłaszcza wartość autorytetów.

Porucznik policji Joop Piller miał z racji żydowskich korzeni własne porachunki z Niemcami i ich wspólnikami, dlatego szczególnie tępił kolaborantów. Wielka gratka nadarzyła się w maju 1945 r., gdy podjął trop szajki grubych ryb holenderskiej socjety dostarczającej skarbów kultury Göringowi – największemu koneserowi kradzionych dzieł sztuki.

Zdrajca narodu

Przezorny marszałek III Rzeszy – chyba niezbyt ufając potędze Luftwaffe – już w 1943 r. ukrył łupy przed alianckim bombardowaniem w tej samej kopalni soli, gdzie na zwycięstwo czekała przyszła ekspozycja muzeum Hitlera. Sam zbiór Göringa liczył tysiące dzieł, znalezisko wymagało więc długiej inwentaryzacji kolekcji, bezładnie spiętrzonej w sztolniach.

Relatywnie mało trudu pochłaniały zabytki ze sławnych muzeów, dokładnie katalogowane i opisane, a znane przeciętnym studentom sztuki. Czasem kolekcja zaskakiwała pracą nieznaną, lecz cenną, skoro trafiła w chciwe ręce Göringa. Te obiekty wymagały policyjnego śledztwa na europejską skalę, gdyż systemowa grabież nie znała granic i prawa własności.

Jedno z objawień utrwaliło zdjęcie amerykańskich podoficerów prezentujących sporych rozmiarów scenę ewangeliczną, w sposób widoczny wyrwaną z ramy. Obraz, opatrzony tytułem „Chrystus i jawnogrzesznica”,...