20 tysięcy Orląt

źródło: IPN

Uczestnicy antykomunistycznej konspiracji młodzieżowej nawiązywali do etosu Armii Krajowej i Szarych Szeregów. Wzorem byli dla nich młodociani uczestnicy ruchu niepodległościowego z lat okupacji niemieckiej

źródło: IPN

Członkowie młodzieżowej organizacji konspiracyjnej Iskra z Przasnysza ipn

źródło: IPN

Skala indoktrynacji komunistycznej była trudna do wyobrażenia. Na zdjęciu – portret Stalina niesiony przez młodych sportowców podczas pochodu 1 maja 1952 r.

źródło: IPN

Fragment instrukcji MBP „Zwalczanie wrogiej działalności wśród młodzieży” – za wroga mógł zostać uznany każdy

źródło: IPN

Instrukcja Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego poświęcona działaniom operacyjnym „na gruncie młodzieżowym”

źródło: IPN

Zakaz werbowania agentury wśród nieletnich nigdy nie był w rzeczywistości przestrzegany. Nagrodą za pracę mogła być możliwość kontynuowania nauki, skierowanie na studia i „dalsza opieka bezpieki” w życiowej drodze młodego człowieka

źródło: IPN

Sporządzony przez bezpiekę odpis ulotki młodzieżowej organizacji Zjednoczone Stronnictwo Narodowe z Ostrołęki, kolportowanej wśród ludności

Fenomen powojennej niepodległościowej konspiracji młodzieżowej Konspiracja to słowo nasuwające nam na myśl ciężką pracę pełną trudu i poświęcenia. Działalność niebezpieczną i wymagającą wiele rozwagi i ostrożności. Nie prowadzimy dywersji i walki zbrojnej. Prowadzimy pracę wychowawczą i samokształceniową. Chcemy osiągnąć nasze ideały i jawnie służyć Bogu, Ojczyźnie i bliźnim. Chcemy mieć wolną i sprawiedliwą Polskę, Polskę, której nie będzie rozkazywać „dobroduszna” sowiecka Rosja. Chcemy Polski niezależnej od nikogo. Za te dążenia jesteśmy srodze prześladowani. Wiemy, jak ciężka i mozolna jest nasza służba.

Ludzie, których młodość przypadła na okres największego ucisku komunistycznego z lat 1944 – 1956, stawali często przed dramatycznymi decyzjami – jaką drogę życiową wybrać. Zdrowy rozsądek podpowiadał, że stawianie oporu znienawidzonej władzy nie ma sensu, że należy się jakoś prześlizgnąć przez komunistyczne szkoły i żyć dalej w warunkach, których zmienić się nie da. Okazało się jednak, iż mimo tych dramatycznie niekorzystnych okoliczności wielu młodych ludzi nie chciało się pogodzić z modelem świata tworzonym przez komunistów. Wydaje się, że największy wpływ na powstanie owych postaw „oporowych" młodzieży wywarło: wychowanie wyniesione z domu, przedwojennej szkoły i kościoła oraz wciąż żywy etos konspiracji niepodległościowej – przede wszystkim Armii Krajowej.

1236 niepodległościowych organizacji

W okresie powojennym mamy do czynienia ze swego rodzaju fenomenem spontanicznego wybuchu zjawiska konspiracji młodzieżowej, występującej w postaci bardzo licznych organizacji, których działalność była nieskoordynowana i pozbawiona łączności z innymi ośrodkami młodzieżowego oporu, a tym bardziej z jakimkolwiek dorosłym centralnym ośrodkiem kierującym pracą niepodległościową. Według ostatnich ustaleń dokonanych przez IPN w latach 1944 – 1956 istniało na terenie Polski co najmniej 1236 niepodległościowych organizacji młodzieżowych skupiających – według zdecydowanie zaniżonych...