Powstanie jak pole uprawne. Z dziećmi idziemy po śladach

autor zdjęcia: m.A. Goworscy

źródło: Rzeczpospolita

Patrzymy na oddalający się praski brzeg i na tle łopoczącej polskiej flagi na burcie – pas zieleni. […] Nad drzewami wystaje stadion, a kadr domykają po obu stronach mosty, Poniatowskiego i kolejowy, zwany średnicowym. Hitlerowcy wysadzili je 13 września, kiedy do Pragi zbliżały się wojska radzieckie

autor zdjęcia: m.A. Goworscy

źródło: Rzeczpospolita

Walczymy o zainteresowanie naszych dzieci. […] W cieniu brzozy jest chopinowska ławeczka i jej chłodne guziczki, uruchamiające mazurki i polonezy, wygrywają z powstańczymi dziejami

autor zdjęcia: m.A. Goworscy

źródło: Rzeczpospolita

Dzieci dały się ponieść rytmom wyznaczanym przez architekturę nekropolii i jej przyrodę i same z siebie zatrzymywały się przy grobach, które je zaintrygowały

autor zdjęcia: m.A. Goworscy

źródło: Rzeczpospolita

Władek i Marianka upierają się, żeby obejrzeć miejsce, gdzie upamiętniono śmierć jedenastoletniego Wojtusia. […] Po wojnie nie udało się odnaleźć ciała i dziś ma symboliczną mogiłę na Powązkach Wojskowych, a przy ulicy Lejba Pereca pod numerem 9, a więc tam, gdzie zginął – tablicę pamiątkową.

Ze wspomnieniami o Powstaniu Warszawskim jest jak z prawdziwą czekoladą. Bardziej wytrawna i złożona niż słodka i łatwa. Ale kiedy przeczeka się momenty goryczy, ujawni się smak, którego nie znamy. Od czego więc zacząć taką rozmowę o powstaniu z dziećmi? Od spaceru.

W pierwszych dniach września 1939 r. przez Nowodwory, siedlisko między Bielskiem Podlaskim a Hajnówką, przechodzili polscy żołnierze. Jeden z oficerów potrzebował pomocy i Wiera Tymoszycka, tamtejsza gospodyni, zaprosiła go do domu. Po obiedzie, jak pisze Wojciech Konończuk we wstępie do zbioru listów Tymoszyckich, chory zaległ na tapczanie, a towarzyszący mu kolega, jak się okazało, „dyrektor fabryki czekolady Wedla”, rozgadał się. Uważał, że „wojna szybko się skończy”, i zaprosił na czekoladę do Warszawy Wierę oraz jej dzieci, trzynastoletniego Włodzimierza, zwanego Wową, i piętnastoletnią Zoję, czyli naszą nieżyjącą już babcię.

Jak bardzo mylił się Franciszek Whitehead, ów dyrektor Wedla. Kilka dni później został ranny i stracił nogę, Tymoszyckich bolszewicy wywieźli na Syberię, a wojna trwała niemal sześć lat. Mimo to los dążył do zrealizowania zaproszenia i po niemal pięciu latach przywiódł osiemnastoletniego wówczas Wowę na… wedlowski dach.

Jak to się stało? Na Syberii wcielono go do wojska i z 1. Brygadą Artylerii Armat w połowie września 1944 r. dotarł na warszawską Pragę. Jako zwiadowca został odkomenderowany na najwyższy budynek, którym okazała się fabryka czekolady przy ulicy Zamoyskiego, i stamtąd patrzył na płonące miasto. Ze wspomnień żołnierzy wiadomo, że był to czas, kiedy dowódcy powstania znów „mieli nadzieję”, że ich walka może...