Pochwała jawności

Dyskusję o dostępie do informacji publicznej warto rozpocząć od tego, co zyskaliśmy, wprowadzając 
to prawo – pisze prawnik.

Już od dawna uznano i zaakceptowano, że niektóre aspekty wykonywania władzy przez państwo objęte są zasadą jawności. Różne pozostają cele tego stanu, np. jawność w postępowaniu sądowym wywodzi się z zasad rzetelnego procesu i bezstronności sądu przy rozpatrywania sprawy, zaś jawność rejestrów publicznych (np. ksiąg wieczystych) służy zapewnieniu pewności obrotu. Natomiast nowością, nie tylko w państwach przechodzących transformację ustrojową, jest rozciągnięcie zasady jawności na całość relacji państwo-obywatel i połączenie jej z prawem tego drugiego do informacji o działalności władzy. Ustawy w poszczególnych krajach demokratycznych zaczęto przyjmować na szerszą skalę dopiero w drugiej połowie XX w., a chlubnym wyjątkiem pozostaje jedynie uchwalony w 1766 r. w Szwecji Akt o Wolności Prasy.

Prawo do poznania

Jak trafnie ujęła to prof. Teresa Górzyńska, to potrzeba poznania skłania człowieka do poszukiwania informacji i jej pozyskiwania. W stosunkach z władzą publiczną prawo do informacji stanowi przejaw kontroli obywatela nad władzą i buduje między nimi zaufanie, ale również pozwala we wszystkich własnych celach korzystać obywatelowi z zasobów informacyjnych państwa. Na tej podstawie buduje się nowy typ uprawnienia – prawo do wiedzy jako podstawowa zasada demokracji.

Sama dostępność informacji nie jest jednak już wystarczająca. Na gruncie praw...