Polski Trybunał w unijnej rzeczywistości

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej oczekuje, że prawo tworzone przez Unię i przez niego zinterpretowane będzie miało pierwszeństwo – pisze wiceprezes Trybunału Konstytucyjnego.

Mariusz Muszyński

Unia Europejska działa na podstawie prawa. Kto ma w UE wpływ na kształt i rozumienie prawa, ten rządzi Unią.

Unia opiera się na wartościach wskazanych w art. 2 traktatu o UE, m.in. na demokracji i praworządności. Jednak w swej rzeczywistej konstrukcji nie jest wcale demokratyczna. Jej funkcjonowanie nie mieści się w koncepcji monteskiuszowskiego trójpodziału władzy. W procesie stanowienia prawa unijnego ciągle jeszcze główną rolę odgrywa Rada, a więc organ składający się z przedstawicieli krajowej władzy wykonawczej. Wyłączną inicjatywę legislacyjną posiada Komisja Europejska – organ złożony z międzynarodowych funkcjonariuszy. Parlament Europejski – jedyny organ reprezentujący obywateli UE – niby współtworzy unijne prawo, ale ciągle jeszcze jest w tym procesie proceduralnie słabszy od Rady i Komisji. Również wybory do PE są nie w pełni demokratyczne. Art. 14 ust. 3 traktatu o UE określa je jako wolne, powszechne, bezpośrednie i tajne. Standard demokratyczny polega jednak na tym, że wybory są wolne, powszechne, bezpośrednie, równe i odbywają się w głosowaniu tajnym (vide: opinia Komisji Weneckiej). Wybory do PE nie są równe.

Także do praworządności unijnej można się łatwo doczepić. Na co dzień media pokazują nam przykłady lekceważenia prawa czy nadużywaniea władzy, zarówno po stronie głównych państw UE, jak i brukselskich...