Łódzka Scala i Teatr Wielki
Łódź, drugie po Warszawie skupisko Żydów, także zdobyło się na stałą scenę.
Stworzył ją Icchok Zandberg, który według określenia Zalmana Zilbercwajga, autora fundamentalnego „Leksikon fun jidiszn teater”, dał „najmocniejsze podwaliny sceny żydowskiej w Europie Wschodniej”.
W 1905 r. wynajął liczący 1250 miejsc Teatr Wielki i dawał w nim nieprzerwanie przedstawienia aż do wybuchu I wojny. Powodzenie zdobył dzięki bogatemu repertuarowi; systematycznie też sprowadzał na gościnne występy znanych aktorów: Borysa Tomaszewskiego, Davida Kesslera, Klarę Jong, E.R. Kamińską oraz przybyłego z Londynu Morisa Wachsmana, który po śmierci Zandberga objął dyrekcję Teatru Wielkiego.
W 1912 r. otwarto w Łodzi jeszcze jeden teatr – Scala, przeznaczony dla żydowskiej operetki. Jego dyrektorzy Juliusz Adler i Herman Sierocki dawali także przedstawienia dramatyczne. W styczniu 1916 r. przyjechały tu na gościnne występy w „Medei” Gordina i „Urielu Akoście” Gutzkowa Ester Rachel i Ida Kamińska.