Karski zmienił moje życie

źródło: WireImage/Getty Images

źródło: Teatr Imka

David Strathairn z polskimi aktorami na próbie „Remember This: Walking with Jan Karski”

źródło: AFP

Jako Edward R. Murrow (z prawej) w filmie „Good Night and Good Luck” w reżyserii George’a Clooneya

On starał się nie wracać do wojennych wspomnień. Nigdy o nich nie opowiadał. Studenci z uniwersytetu w Georgetown, gdzie wykładał kilkadziesiąt lat, nic nie wiedzieli o jego przeszłości. Podobnie jak profesorowie tej uczelni. Wszystko dusił w sobie. Dlaczego? Nikt tego nie wie na pewno.

Pamięć jest ważna?

Bardzo. Nie powinniśmy zapominać, skąd przyszliśmy i kim jesteśmy. Niektórzy wolą nie oglądać się za siebie, bo przeszłość niesie często mroczne i bolesne doświadczenia. Uważają, że pamięć może sprawiać ból, więc lepiej iść naprzód, sięgać w przyszłość. Ale historia może też inspirować i ostrzegać, pomaga uczyć się na własnych błędach. A sztuka może tu odegrać bardzo ważną rolę.

W jednym z wywiadów powiedział pan, że opowieść Jana Karskiego, którą usłyszał pan w filmie „Shoah", zmieniła pana życie.

Nigdy przedtem nie spotkałem się z taką tragedią. Ameryka ma za sobą doświadczenie wojny domowej z połowy wieku XIX, ale my już tę traumę oswoiliśmy. Nie była to poza tym masowa zagłada. I nagle na ekranie zobaczyłem człowieka, który przeszedł przez bramę piekła. Stał się naocznym świadkiem upodlenia i mordu – jak się potem okazało –  milionów ludzi, a sam, jak Don Kichot z wiatrakami, walczył, by powstrzymać Holokaust. Oglądając „Shoah", byłem już dojrzałym mężczyzną, a jednak ten film zrobił na mnie ogromne wrażenie.

Karski mówi w nim: „Muszę cofnąć się o 35 lat", po czym zaczyna łkać.

To coś niebywałego. On starał się nie wracać do wojennych wspomnień. Nigdy...