Improwizowana konspiracja

źródło: Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Niepodległości

Oddział żeński POW z komendantką J. Brzeską, Warszawa, 19 marca 1917 r.

źródło: Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Niepodległości

Zastęp harcerek POW, Kielce 1916 r.

źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, BEW, Muzeum Wojska Polskiego

Rosjanie opuszczają Warszawę, 1 sierpnia 1915

źródło: Fotorzepa

Kawaleria niemiecka na ulicach Warszawy, 5 sierpnia 1915 r.

źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, BEW, Muzeum Wojska Polskiego

Szkoła oficerska POW, 1916 r.

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Komenda Naczelna POW: Al. Tomaszewski, D. Zawistowski, Konrad Libicki, Marian Kościałkowski, Tadeusz Żuliński, Wacław Jędrzejewicz, Bogusław Miedziński

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Ćwiczenia POW, okolice Warszawy 1917 r., Piłsudski w rozmowie z komendantem szkoły oficerskiej Henrykiem Krokiem-Paszkowskim

źródło: Fotorzepa

Batalion POW, okolice Warszawy 1917 r.

źródło: Muzeum Niepodległości, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Komendant Piłsudski przyjmuje defiladę oddziału POW, okolice Warszawy 1917 r.

źródło: Muzeum Niepodległości, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Marian Zyndram Kościałkowski

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, MWP, NAC, Muzeum Niepodległości

Komenda Naczelna POW przed aresztowaniem Józefa Piłsudskiego. Trzeci od lewej komendant naczelny Tadeusz Kasprzycki, 22 lipca 1917 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, MWP, NAC, Muzeum Niepodległości

Komenda Naczelna POW: Siedzą: Sławek, Krok-Paszkowski, Sosnkowski, Piłsudski, Kasprzycki, Zdanowicz-Opieliński, stoją: Libicki, Gąsiorowski, Jędrzejewicz, Miedziński, Hempel, Skwarczyński

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, MWP, NAC, Muzeum Niepodległości

Oddział POW ze Stanisławowa

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, MWP, NAC, Muzeum Niepodległości

Portret mężczyzny w mundurze POW, Warszawa 1918 r.

źródło: Fotorzepa

Odznaka pamiątkowa POW zaprojektowana przez Wojciecha Jastrzębowskiego z 1 pp Legionów, późniejszego profesora ASP w Warszawie

źródło: Muzeum Wojska Polskiego, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Przemysław Barthel de Weydenthal

źródło: Muzeum Wojska Polskiego, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Bolesław Wieniawa-Długoszowski

źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Wikipedia

Oddział POW z Częstochowy

źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Wikipedia

Uroczystość odsłonięcia pomnika ku czci żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej na placu Małachowskiego w Warszawie. Listopad 1933 r.

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Komenda Naczelna POW na ćwiczeniach w okolicach Warszawy, 1917 r. Widoczni od lewej: Janusz Jędrzejewicz, Janusz Gąsiorowski, Jan Wojsznar-Opieliński, nad nim Denhoff-Czarnocki, Wacław Jędrzejewicz, Bogusław Miedziński, nad nim Karol Krzewski, Tadeusz Kasprzycki, Józef Piłsudski, nad nim Władysław Horyd, Henryk Krok-Paszkowski.

Wybuch wojny w 1914 roku zaskoczył działające w zaborze rosyjskim organizacje niepodległościowe: Związek Walki Czynnej i Polskie Drużyny Strzeleckie. Nie zdążyły one przygotować planów działania w Królestwie, oddzielonym teraz od pozostałych zaborów linią frontu.

W tej sytuacji organizacje zdecydowały się połączyć i powołać wspólną, na razie bezimienną formację, na której czele stanął przybyły tuż przed wojną z Galicji Karol Rybasiewicz. Jego zastępcą został Adam Koc, a szefem sztabu mianowano Konrada Libickiego „Buyno”, kierownika Wyższej Szkoły Wojskowej, która zaczęła kursy przygotowawcze dla przyszłych agentów i dywersantów.

Organizacja powstała bez udziału Piłsudskiego, lecz od początku uznawała jego zwierzchnictwo. Dopiero po niepowodzeniu negocjacji z Niemcami w październiku 1914 roku Komendant zaczął przywiązywać większą wagę do podziemia w Kongresówce. Tworzenie konspiracji wojskowej było całkowitą improwizacją – wywiadowcy dopiero nabierali doświadczenia, zarówno w prowadzeniu wywiadu, jak i obchodzeniu się z bronią...

W październiku 1914 roku wojska niemieckie stanęły pod Pruszkowem, a Warszawa stała się miastem przyfrontowym. Organizacja przystąpiła do działania. Najlepsze rezultaty osiągnął kierownik szkoły podoficerskiej w Warszawie Wacław Jędrzejewicz. Pracując jako sanitariusz w rosyjskich szpitalach wojskowych, zdobywał wiele cennych informacji o oddziałach, z których pochodzili ranni. 22 października 1914 roku do Warszawy przybył adiutant Józefa Piłsudskiego por. Tadeusz Żuliński, pseud. Roman Barski. Nadał on konspiracji nazwę Polska Organizacja Wojskowa i opracował tzw. deklarację POW, która...