Afera szpiegowska może pomóc zredefiniować system

Wprowadzenie w Polsce modelu ochrony informacji niejawnych, w którym służby pełnią wyłącznie funkcję weryfikacyjną, a decyzję o przyznaniu poświadczenia bezpieczeństwa podejmuje niezależny organ cywilny lub sądowy, stanowiłoby zmianę o charakterze ustrojowym.

Afera szpiegowska z udziałem byłego już sędziego Tomasza Szmydta, który w 2024 r. zbiegł na Białoruś, stała się przyczynkiem debaty o bezpieczeństwie państwa oraz dostępie do informacji niejawnych w wymiarze sprawiedliwości. Uwypukliła też inny fakt: chociaż sędziowie orzekają w tego typu sprawach, nie podlegają formalnej procedurze sprawdzenia bezpieczeństwa osobowego. Afera zwróciła również uwagę na potrzebę stworzenia systemu, który zwiększy poziom ochrony informacji niejawnych, z jednoczesnym poszanowaniem konstytucyjnej niezależności sędziów.

Po wydarzeniach związanych ze sprawą Tomasza Szmydta w 2024 r. rząd RP podjął konsultacje z instytucjami międzynarodowymi w sprawie opracowania nowych zasad weryfikacji bezpieczeństwa tej grupy zawodowej.

Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE opublikowało 22 sierpnia 2024 r. analizę „Poland: Urgent Note on Judges and Prosecutors’ Access to Classified Information, Security Clearance and Respect for Judicial Independence and Prosecutorial Autonomy and Independence”, w której wskazało jednoznacznie, że ewentualne procedury sprawdzania muszą być proporcjonalne, przejrzyste i nie mogą naruszać niezależności sądów. Z kolei opinia Komisji Weneckiej CDL-AD(2024)029 z 18 października 2024 r. „Opinion on the Draft Amendments to Certain Acts concerning the Judiciary and the Prosecution Service in Poland” wskazała, że...